Thượng hội đồng trong bóng tối

Thượng hội đồng trong bóng tối
Vũ Van An6/1/2015

Ngày 26 tháng Năm vừa qua, khoảng 50 tham dự viên gồm các giám mục, thần học gia và đại diện truyền thông đã dự một phiên họp tại Đại Học Gregorian ở Rôma, mà có người đặt tên là Thượng Hội Đồng trong bóng tối (Shadow Synod).

Phiên họp chỉ kéo dài 1 ngày và chỉ bao gồm một nhóm cá nhân có chọn lựa, mục đích là để thúc đẩy “các cải tiến mục vụ” tại Thượng Hội Đồng Giám Mục sắp tới về Gia Đình. Đây là sáng kiến của các vị chủ tịch các hội đồng giám mục Đức, Thụy Sĩ và Pháp, tức Đức HY Reinhard Marx, Đức Cha Markus Büchel và Đức TGM Georges Pontier.

Theo Edward Pentin, một trong các chủ đề chủ yếu được thảo luận trong cuộc họp kín cửa này là làm thế nào Giáo Hội có thể chào đón tốt hơn những người hiện sống trong các cuộc kết hợp đồng tính, và theo tường trình, “không một ai” chống đối việc Giáo Hội thừa nhận những vụ kết hợp này có giá trị cả.

Các tham dự viên cũng nói tới việc cần phải “phát triển” giáo huấn của Giáo Hội về tính dục con người và kêu gọi không phải một nền thần học thân xác, như đã được Thánh Giáo Hoàng Gioan Phaolô II giảng dạy, mà là một “nền thần học tình yêu”.

Một linh mục Thụy Sĩ thảo luận “sự quan trọng của sinh lực tính dục (sex drive) con người” trong khi một tham dự viên khác, khi nói về việc cho người ly dị tái hôn được rước lễ, đã đặt câu hỏi: “Làm sao ta có thể bác bỏ việc này, như thể là một hình phạt đối với những người thất bại nhưng nay đã tìm được một người bạn đường mới để khởi sự một cuộc sống mới?”

Marco Ansaldo, một phóng viên của nhật báo Ý La Repubblica, cho rằng lời lẽ trong cuộc họp khá “cách mạng, từ cửa miệng các giáo sĩ”.

Nhà thánh kinh học người Pháp và là người lãnh giải Ratzinger, Anne-Marie Pelletier, cho rằng cuộc đối thoại giữa các nhà thần học và các giám mục là “dấu chỉ thời đại thực sự”. Theo nhật báo Ý La Stampa, Pelletier cho rằng Giáo Hội cần bước vào “cuộc lắng nghe năng động hỗ tương” trong đó, huấn quyền tiếp tục hướng dẫn lương tâm người ta, nhưng bà tin rằng Giáo Hội chỉ có thể làm thế nếu biết “dội lại ngôn từ của những người đã chịu phép rửa”.

Bà cho rằng cuộc họp này “liều mạng đi tìm cái mới, nhưng vẫn trung thành với Chúa Kitô”. Bài báo trên cũng trưng dẫn lời một tham dự viên cho rằng thượng hội đồng sắp tới sẽ thất bại nếu chỉ tiếp tục khẳng định điều Giáo Hội xưa nay vốn giảng dạy.

Cuộc họp trên diễn ra chỉ vài ngày sau khi dân chúng Ái Nhĩ Lan bỏ phiếu tán thành hôn nhân đồng tính và cùng ngày với cuộc họp của Hội Đồng Thường Lệ của Thượng Hội Đồng Giám Mục Thế Giới tại Rôma. Một số quan sát viên cho rằng đây không hẳn là một trùng hợp ngẫu nhiên.

Hội đồng của Thượng Hội Đồng là cơ quan có nhiệm vụ soạn thảo instrumentum laboris (tài liệu làm việc) cho thượng hội đồng về gia đình vào tháng Mười này. Tổng nhập vào tài liệu này sẽ là các câu trả lời cho một bản câu hỏi đã được gửi tới giáo dân khắp thế giới. Những câu trả lời này, đặc biệt là các câu trả lời từ Thụy Sĩ và Đức, xem ra mạnh mẽ ủng hộ việc Giáo Hội thích ứng các giáo huấn của mình đối với thế giới thế tục.

Tại sao thiếu công khai?

Không biết tại sao cuộc họp trên đã diễn ra một cách kín đáo, kín đáo đến nỗi ngay các tu sĩ Dòng Tên nổi danh tại ĐH Gregorian cũng không hay biết gì. Người ta chỉ biết tới nó, nhờ nhà báo Jean-Marie Guénois “bật mí” trên tờ Le Figaro.

Nói với tờ Catholic Register của Mỹ lúc rời cuộc họp, Đức HY Marx cho rằng cuộc họp không có gì bí mật cả. Nhưng ngài tỏ ra khó chịu khi bị dồn hỏi tại sao nó không được quảng cáo; ngài chỉ cụt lủn cho rằng ngài tới Rôma với tư cách riêng và ngài có quyền làm như thế. Gần gũi với Đức Phanxicô và là thành phần của hội đồng 9 vị Hồng Y cố vấn tối cao cho Đức Giáo Hoàng, Đức HY Marx nổi tiếng là người hết sức tha thiết với việc cải tổ cách tiếp cận của Giáo Hội đối với người đồng tính. Trong bài giảng lễ Chúa Thánh Thần vừa qua, ngài kêu gọi Giáo Hội phải có một “nền văn hóa chào đón” đối với họ, nhấn mạnh rằng “các dị biệt không đáng kể, chỉ những gì kết hợp mới đáng kể mà thôi”.

Ngài không đơn độc: trong số các vị tham dự cuộc họp, nhiều vị cùng tham gia với ngài để đẩy mạnh các thay đổi căn để trong sinh hoạt Giáo Hội. Vị chủ tịch các giám mục Thụy Sĩ, Đức Cha Büchel của giáo phận St. Gallen, đã công khai nói tới việc ủng hộ phụ nữ làm linh mục. Đức TGM Pontier, chủ tịch các giám mục Pháp, cũng có cùng một khuynh hướng.

Các nhà tổ chức cuộc họp ngần ngại không muốn tiết lộ tên tuổi các tham dự viên. Nhưng tờ Catholic Register đã nắm được danh sách đầy đủ của họ. Danh sách này bao gồm linh mục Dòng Tên Hans Langendörfer, tổng thư ký hội đồng giám mục Đức, người chủ chốt đứng đàng sau cuộc cải tổ luật lao động của Giáo Hội Đức nhằm cho phép các người ly dị tái hôn và đồng tính được làm việc tại các định chế của Giáo Hội.

Cha Schockenhoff

Trong số các chuyên viên, người ta thấy Cha Eberhard Schockenhoff, một nhà thần học luân lý. Các người Công Giáo Đức trung thành hết sức ngỡ ngàng trước việc nổi tiếng của ngài; ai cũng hiểu ngài là người chủ trí đứng phía sau thách thức của các giám mục Đức đối với các giáo huấn của Giáo Hội, và do đó, đối với thượng hội đồng về gia đình.

Là một người nổi tiếng chỉ trích thông điệp Sự Sống Con Người (Humanae Vitae) cũng như là người hết lòng ủng hộ các giáo sĩ đồng tính và những ai đòi cải tổ đạo đức học tính dục, Cha Schockenhoff còn nổi tiếng làm cố vấn hàng đầu của các giám mục Đức trong những ngày dẫn tới thượng hội đồng.

Năm 2010, trong một cuộc phỏng vấn, ngài ca ngợi tính vĩnh viễn và tình liên đới trong các liên hệ đồng tính như là “có giá trị về đạo đức”. Ngài nhấn mạnh rằng bất cứ sự đánh giá nào đối với hành vi đồng tính “cũng phải ở ghế sau” vì lẽ: các tín hữu “ngày càng trở nên xa lạ đối với nền luân lý tính dục của Giáo Hội” một nền luân lý rõ ràng “không thực tế và thù nghịch đối với họ”. Ngài cho rằng: Đức Giáo Hoàng và các giám mục nên “coi trọng vấn đề này chứ không nên bác bỏ, coi nó như lỏng lẻo”.

Cha Schockenhoff cũng đã có lần tuyên bố rằng thần học luân lý phải “được giải thoát khỏi luật tự nhiên” và lương tâm nên đặt căn bản trên “kinh nghiệm sống của tín hữu”.

Ngài cũng khư khư cho rằng tính bất khả tiêu của hôn nhân “không bị đặt thành nghi vấn nghiêm trọng” khi cho phép người ly dị tái hôn rước lễ. Ngài còn viết một cuốn sách để đẩy mạnh luận đề của mình vào năm 2011 với tựa đề “Các cơ hội để hoà giải?: Giáo Hội và các người ly dị và tái hôn”. Ngài còn đề nghị xa hơn rằng nên bãi bỏ hạn từ “Giáo Hội chính thức” vì hiện có một hố sâu phân cách giữa Giáo Hội định chế và Giáo Hội của các tín hữu.

Làm chuyên viên còn có Marco Impagliazzo, chủ tịch phong trào giáo dân Sant’Egidio; linh mục Dòng Tên Andreas Batlogg, giáo sư triết học và thần học cũng như chủ bút tập san cấp tiến Stimmen der Zeit (Tiếng Nói Thời Đại), một tập san đã dành số tháng Sáu này cho các liên hệ đồng tính và thượng hội đồng…

Tham dự của truyền thông

Điều cũng đáng ghi nhận là con số đông đảo các đại diện của giới truyền thông. Các ký giả của các tờ Frankfurter Allgemeine Zeitung, các cơ sở truyền thanh truyền hình Đức như ZDF và ARD, nhật báo Ý La Repubblica và nhật báo Pháp La Croix và I-Media đều đã hiện diện. Sự hiện diện này quả là áp đảo, nhằm quảng bá sâu rộng nghị trình của chủ đề đang được thảo luận dẫn tới thượng hội đồng sắp tới.

Cuộc họp này là cố gắng cuối cùng nhằm khéo léo lèo lái thượng hội đồng sắp tới đi theo chiều hướng bị nhiều tín hữu Công Giáo trung thành phản đối. Một bản tuyên bố về cuộc họp trên do hội đồng giám mục Đức công bố ngày 26 tháng Năm nói rằng đây là một “suy tư về khoa chú giải thánh kinh”, một kiểu nói bóng bẩy để chỉ cách hiểu Thánh Kinh khác với Thánh Truyền, và “một suy tư về nền thần học tình yêu”.

Các nhà phê bình cho rằng cả điều sau cũng đang phá hoại giáo huấn của Giáo Hội. Khi thay thế nền thần học thân xác bằng nền thần học tình yêu, người ta đã tạo ra lối giải thích trừu tượng nhằm tách tính dục ra khỏi việc sinh sản, do đó, cho phép nhiều hình thức kết hợp ngoài hôn nhân và các lối cuốn đồng tính, chỉ dựa vào xúc cảm hơn là thực tại xác thân. Các nhà phê bình cho hay: quan điểm trên đã triệt hạ quan điểm của Công Giáo về hôn nhân, một quan điểm vốn coi mục đích của hôn nhân là sinh sản con cái.

Bản tuyên bố trên, trong khi không hề nhắc chi tới tội lỗi, đã kết thúc bằng cách cho rằng “các thảo luận xa hơn về tương lai hôn nhân và gia đình là điều cần thiết và khả hữu” và cuộc thảo luận này “sẽ được phong phú hóa nhờ một suy tư thần học xa hơn và có chiều sâu hơn”. Đây cũng là một kiểu nói bóng bẩy ngụ ý cần có sự thay đổi trong giáo huấn, khiến người ta nghĩ rằng tín lý trong phạm vi này có thể thay đổi được. Nhưng đối với Giáo Hội Công Giáo, tín lý là điều đã được xác định dứt khoát.

Tường thuật về cuộc họp trên, Andrea Gagliarducci, ký giả và là một chuyên gia thần học của Ý, nhận định rằng thượng hội đồng trong bóng tối này đã yêu cầu các ký giả tham dự không được trưng dẫn bất cứ diễn giả nào bằng tên; họ chỉ được tóm lược các cuộc thảo luận, chứ không được trích dẫn nó một cách đầy đủ. Các tham dự viên cũng không được phép nói với giới truyền thông, dù một số vị, sau đó, có cho giới truyền thông phỏng vấn, qua đó, các vị nhấn mạnh rằng cuộc họp này diễn ra theo lệ họp hàng năm giữa các giám mục 3 nước.

Garglarducci cho rằng một trong các chủ đích của cuộc họp này là cho công bố một tài liệu thần học sẽ được xuất bản trong tháng Chín, gần sát lễ khai mạc thượng hội đồng hồi tháng Mười, khiến phe đối nghịch không kịp trở tay phản công. Mục tiêu là để đẩy mạnh, đẩy xa các ý niệm cấp tiến nhất liên quan tới thượng hội đồng sắp tới.

Nhưng Gagliarducci cho rằng điều ấy chỉ chứng tỏ phe cấp tiến đang hoang mang hoảng sợ. Vì lúc khởi đầu, họ rất hy vọng được Đức Phanxicô cổ vũ các ý tưởng của họ. Nhưng nay, họ đang lo lắng sâu sắc khi thấy liên tiếp trong 6 tuần qua, Đức Phanxicô chỉ nói về gia đình truyền thống trong các bài giáo lý hàng tuần. Và ngày 28 tháng Năm vừa qua, khi tiếp các giám mục của Cộng Hòa Dominican tới viếng mộ các Thánh Phêrô và Phaolô, ngài yêu cầu các vị ủng hộ gia đình truyền thống.

Dù sao, thì với chiến thuật tinh tế của ba hội đồng giám mục Tây Âu đầy chất cấp tiến, nay đã tới lúc các hội đồng giám mục bảo thủ và ôn hòa khác cần lên tiếng để quân bình hóa điều mà ta vốn hiểu là cảm thức đức tin nơi cộng đồng tín hữu thế giới.