'ORDO AMORIS' VÀ ĐIỂM MẤU CHỐT

 

'Ordo amoris’ và điểm mấu chốt

Vũ Văn An  22/Feb/2025

 

Như mọi người đã biết, trong lá thư gần đây gửi Hội đồng Giám mục Hoa Kỳ, Đức Phanxicô đã gián tiếp chỉ trích lối hiểu của Phó Tổng Thống Công Giáo JD Vance về “thứ bậc của tình yêu” mà tiếng Latinh gọi là ordo amoris. Phần lớn dư luận ủng hộ quan điểm của Đức Phanxicô, tuy nhiên, nhà báo Phil Lawler của Catholic World News, ngày 20 tháng 2, năm 2025, lại nghĩ khác. Chúng tôi xin chuyển dịch ý kiến của Lawler qua tiếng Việt:

Nhờ Phó Tổng thống J. D. Vance—với sự hỗ trợ đắc lực của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, khái niệm ordo amoris đã xuất hiện nhiều trên báo chí trong tháng này. Thật không may, như thường xảy ra khi các chính trị gia học đòi nói chuyện thần học, và ngược lại, cuộc thảo luận đã tạo ra nhiều sức nóng hơn là ánh sáng.

Bây giờ cuộc tranh luận đã nguội đi một chút—những người biện hộ cho Công Giáo muốn lên án Vance đã nói lên tiếng nói của họ—hãy cùng xem lại cuộc thảo luận.

Mọi chuyện bắt đầu khi, trong cuộc phỏng vấn của FoxNews, trả lời câu hỏi về việc có lòng trắc ẩn với những người nhập cư, Vance trả lời:

[Là] một nhà lãnh đạo Hoa Kỳ, nhưng cũng là một công dân Hoa Kỳ, lòng trắc ẩn của bạn trước tiên phải dành cho những người đồng hương của mình. Điều đó không có nghĩa là bạn ghét những người bên ngoài biên giới của mình.

Hãy lưu ý câu cuối cùng đó. Vance không gợi ý rằng người Mỹ nên khinh thường những người di cư và người tị nạn, hoặc từ chối lòng trắc ẩn với họ; ông nói rằng những người đồng hương của chúng ta nên được ưu tiên.

Trong cùng cuộc phỏng vấn đó, chúng tôi tiếp tục giải thích về điều ông gọi là "khái niệm cũ":... rằng bạn yêu gia đình mình, rồi bạn yêu hàng xóm, rồi bạn yêu cộng đồng của mình, rồi bạn yêu những người đồng hương ở đất nước mình, rồi sau đó bạn có thể tập trung và ưu tiên phần còn lại của thế giới.

Khi một chính trị gia người Anh (rõ ràng là nhìn xa hơn biên giới của mình) chỉ trích cách tiếp cận theo lẽ thường đó là "kỳ lạ", Vance đã trả lời trực tuyến bằng cách gợi ý: "Chỉ cần tìm kiếm 'ordo amoris' trên Google ".

Khái niệm ordo amoris có lịch sử lâu đời trong giáo lý Công Giáo, đã được Thánh Augustinô và Tôma Aquinô giải thích. Như Vance đã nói ngay từ đầu, nó không ngụ ý phủ nhận nhu cầu của người dân ở các quốc gia khác. Nó có nghĩa là trước tiên hãy thể hiện lòng bác ái đối với những người có yêu sách đặc biệt.

Trong những gì chỉ có thể được coi là phản hồi cho Vance, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã viết: "Tình yêu của Kitô giáo không phải là sự mở rộng đồng tâm của các lợi ích mà từng chút một mở rộng sang những người và nhóm khác". Quả thực, đó sẽ là một cách giải thích quá đơn giản về khái niệm này.

Tuy nhiên, ý tưởng cho rằng bổn phận cảm thương của một Kitô hữu được xây dựng trong "các vòng tròn đồng tâm" không phải là sai. Trên thực tế, chính Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã sử dụng hình ảnh "đồng tâm" nhiều lần. (Nếu đúng như nghi ngờ rộng rãi, rằng Đức Giáo Hoàng không tự mình viết bức thư đó, người ta có thể tự hỏi liệu người viết thuê có đang cố gắng sửa những tuyên bố trước đây của Đức Giáo Hoàng hay không.) Kenneth Craycraft đã nhận xét trong Our Sunday Visitor:

Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nói những điều tương tự trong các bức thư trước và các tài liệu khác. Trong một bức thư năm 2109 gửi cho Học viện Giáo hoàng về Sự sống, ngài khẳng định lời dạy của Thánh Giáo hoàng Phaolô VI rằng "gia đình Giáo hội mở rộng theo các vòng tròn đồng tâm đến tất cả nam và nữ, ngay cả những người tự coi mình là bên ngoài đức tin và việc thờ phượng Thiên Chúa" (Số 7). Trong bài giảng năm 2021, Đức Giáo Hoàng Phanxicô lưu ý rằng sự hiệp nhất của các Kitô hữu có thể được hình dung là "sự hiệp nhất bao gồm ba vòng tròn đồng tâm", cụ thể là, ở trong Chúa Giêsu, sự hiệp nhất với các Kitô hữu, và sau đó là "vòng tròn hiệp nhất thứ ba... toàn thể nhân loại". Và trong một buổi tiếp kiến năm 2019, Đức Giáo Hoàng đã lưu ý rằng sự hòa giải “có dạng các vòng tròn đồng tâm, bắt đầu từ trái tim và mở rộng ra vũ trụ—nhưng thực tế là nó bắt đầu từ trái tim của Chúa, từ trái tim của Chúa Kitô”.

Thánh John Henry Newman đã giải thích khái niệm này với sự tao nhã đặc trưng của mình trong một bài giảng về “Tình yêu của các mối quan hệ và bạn bè”, được tìm thấy trong bộ sưu tập vô giá của các Bài giảng Mục vụ và Bình thường của ngài, trong đó ngài mô tả tình yêu của gia đình và bạn bè—của những người trong vòng tròn đồng tâm đầu tiên, nếu bạn muốn—“là nguồn gốc của tình yêu Kitô giáo mở rộng hơn”. Ngài giải thích:

Bây giờ, trong quá trình tự nhiên của mọi thứ, sự quan phòng thương xót của Chúa đã thu hẹp phạm vi nghĩa vụ rộng lớn này cho chúng ta lúc đầu; Người đã cho chúng ta một manh mối. Chúng ta phải bắt đầu bằng cách yêu thương những người bạn xung quanh mình, và dần dần mở rộng vòng tròn tình cảm của mình, cho đến khi nó chạm đến tất cả các Ki-tô hữu, và sau đó là tất cả mọi người. Bên cạnh đó, rõ ràng là không thể yêu thương tất cả mọi người theo bất cứ nghĩa nghiêm ngặt và đúng đắn nào. Yêu thương mọi người có nghĩa là cảm thấy dễ chịu với mọi người, sẵn sàng giúp đỡ họ và hành động với những người cản đường mình như thể chúng ta yêu họ. Chúng ta không thể yêu những người mà chúng ta không biết gì về họ…

Nói cách khác, việc thực hành lòng bác ái, được phát triển bằng cách chăm sóc những người gần gũi nhất với chúng ta, chuẩn bị cho chúng ta mở rộng lòng bác ái đó hơn nữa.

Trong một bài báo gần đây trên Church Life Journal, Frederick Bauerschmidt và Maureen Sweeney đưa ra cùng một quan điểm, nói rằng “động lực của tình yêu Kitô giáo, theo cách hiểu của Thánh Tôma, phải mở rộng phạm vi quan tâm của chúng ta để bao gồm cả những người có vẻ xa cách hoặc không đáng yêu”.

Tuy nhiên, lòng cảm thương và sự quan tâm này phải cụ thể hơn là lý thuyết. Như Đức Hồng Y Newman đã quan sát, chúng ta chỉ có thể cảm thấy tình yêu chân thành đối với “những người cản đường mình”. Với sự hiểu biết đó về ordo amoris, người ta có thể phân biệt giữa số lượng người di cư tiềm năng chưa biết có thể muốn đến Hoa Kỳ và những người đã sống ở đây, có lẽ theo nghĩa đen là hàng xóm của chúng ta.

Trong cuộc tranh luận trực tuyến của vài tuần qua, những người chỉ trích Phó Tổng thống Vance gần như luôn luôn viện dẫn dụ ngôn Người Samaritanô nhân hậu để chỉ ra định nghĩa mở rộng hơn về ý nghĩa của việc coi ai đó là hàng xóm của mình. Đúng là như vậy. Người đàn ông bị đánh đập và cướp trên đường đến Jericho không có quyền đối với Người Samaritanô, cho đến khi Người Samaritanô gặp anh ta trên đường đó. Sau đó, khi gặp người đàn ông đó, Người Samaritanô nhận ra rằng anh ta đã đối xử với anh ta như một người hàng xóm. Ngay cả khi đó, Người Samaritanô vẫn không coi người đàn ông bị đánh đập là người được bảo vệ lâu dài của mình. Anh ta chu cấp cho những nhu cầu cấp thiết của mình, hào phóng trả tiền để giúp người đàn ông đó đứng dậy, rồi anh ta rời đi—để lo việc của mình.

Hơn nữa, Người Samaritanô giúp đỡ nạn nhân tội phạm bằng chi phí của chính mình, không áp đặt lên bất cứ ai khác. Câu chuyện ngụ ngôn sẽ diễn ra hoàn toàn khác nếu số tiền anh ta đưa cho chủ quán trọ là số tiền mà chính Người Samaritanô cần để nuôi sống gia đình mình vào đêm hôm đó. Chắc chắn là anh ta đã mở rộng vòng tròn lòng trắc ẩn của mình; nhưng ông không vì thế mà áp đặt thêm gánh nặng mới cho những người đã từng có yêu sách trước đó về mối quan tâm của ông.

Rõ ràng, ẩn chứa trong ý tưởng của Vance về ordo amoris là sự hiểu biết rằng nghĩa vụ đầu tiên của chính phủ là đối với công dân của chính mình. Việc tăng thuế (và các chi phí khác) đối với công dân, để giúp đỡ những người không phải công dân, không phải là hành động từ thiện đối với công dân. Và bằng cách hoàn thành nghĩa vụ đầu tiên của mình trong việc từ thiện, đối với những người gần gũi nhất với chúng ta, chúng ta học được cách tốt nhất để hành động từ thiện đối với người khác.

 

http://vietcatholic.net/News/Html/294356.htm