Đa ái ở phương Tây, đa thê ở châu Phi: Vatican bảo vệ chế độ một vợ một chồng
Vũ Văn An 26/Nov/2025
Shutterstock
Tạp chí Aleteia, ngày 26/11/2025, cho biết: Một văn kiện, được
soạn thảo chủ yếu để phản ứng với chế độ đa thê ở châu Phi, cũng áp dụng cho
các hình thức “đa thê” khác và bảo vệ phẩm giá và sự bình đẳng.
Thực vậy, ngày 25 tháng 11 năm 2025, Bộ Giáo lý Đức tin (CDF) đã công bố Una
Caro (“Một xương một thịt”), một văn kiện dài 40 trang bằng tiếng Ý, tôn vinh
chế độ một vợ một chồng là nguyên tắc nền tảng của hôn nhân.
Tín điều giáo lý này, được Đức Lêô XIV phê chuẩn vào ngày 21 tháng 11, ủng hộ mối
quan hệ “thân mật và trọn vẹn” giữa một người nam và một người nữ trong hôn
nhân. Tính độc chiếm và sự thuộc về lẫn nhau là điều thiết yếu cho mối quan hệ
này.
Văn bản cảnh báo chống lại mọi hành vi bóc lột người khác, nêu rõ rằng phẩm giá
độc nhất của mỗi người không bao giờ được sử dụng như một phương tiện đơn thuần
để thỏa mãn nhu cầu bản thân.
Đáp lại nhu cầu của các giám mục châu Phi
Đức Hồng Y Víctor Manuel Fernández, Tổng trưởng Bộ GLĐT, đã phát biểu trong buổi
họp báo hôm thứ Ba. Ngài giải thích rằng “lời ca ngợi chế độ một vợ một chồng”
này ban đầu được đưa ra để đáp lại những khó khăn của một số giám mục châu Phi
trong việc “khuyến khích” giới trẻ ở các quốc gia của họ - nơi chế độ đa thê là
một thực tại văn hóa – sống theo sự kết hợp độc chiếm do Giáo Hội Công Giáo đề
xuất.
Tuy nhiên, khó khăn này cũng có thể được nhìn thấy ở những nơi khác, Đức Hồng Y
nói thêm, mở rộng cuộc thảo luận để bao gồm cả ngoại tình và các hình thức “đa
thê” khác.
Vị giám mục người Argentina giải thích rằng ngày công bố không được chọn ngẫu
nhiên: Ngày 25 tháng 11 đánh dấu kỷ niệm ngày cưới và ngày lễ của Luigi và
Maria Quattrocchi, cặp vợ chồng đầu tiên được Giáo hội phong chân phước cùng
nhau (năm 2001), cũng như Ngày Quốc tế Xóa bỏ Bạo lực đối với Phụ nữ.
Văn bản ngầm đưa ra lập luận bảo vệ phụ nữ: một số tài liệu tham khảo nhấn mạnh
rằng chế độ một vợ một chồng đảm bảo “sự bình đẳng” giữa những người có “phẩm
giá và quyền lợi ngang nhau”, theo gương Đức Lêô XIII, người mà việc thúc đẩy
chế độ một vợ một chồng chính là “bảo vệ phẩm giá của phụ nữ”.
Một thông điệp phản văn hóa
Giá trị của chế độ một vợ một chồng trọn đời đang bị tương đối hóa trong thời đại
hiện nay. Tuy nhiên, “khi con người bị cám dỗ nghĩ mình là những tạo vật không
có giới hạn”, Bộ muốn đưa ra “lý do và động lực” ủng hộ một sự kết hợp “độc nhất
và độc chiếm”, được nó mô tả là “tính gộp lại [totalizing]”.
Văn bản, một sự bảo vệ và biện minh chính thức cho chế độ một vợ một chồng,
khám phá những giá trị của nó, ngay cả khi thông điệp này nghe có vẻ “lạ lùng
hoặc phản văn hóa” đối với nhiều người. Nó tập trung vào giá trị hợp nhất của
nó đối với cặp đôi — bỏ qua vấn đề “bất khả phân ly”, mà huấn quyền giáo hoàng
vốn thường nhấn mạnh trong quá khứ.
Una Caro trình bày chi tiết về cách thức chế độ một vợ một chồng được ghi nhận
trong Kinh Thánh, từ sách Sáng Thế, cuốn sách đầu tiên về nguồn gốc loài người,
cho đến Chúa Giêsu, người đã “nói một cách dứt khoát” về chủ đề này. Nhiều nhà
thần học được trích dẫn, chẳng hạn như Augustine, Bonaventure, Alphonse-Marie
de Liguori, Dietrich von Hildebrand, Karl Rahner, và Thomas Aquinas, người lập
luận rằng “chế độ một vợ một chồng về cơ bản bắt nguồn từ bản năng tự nhiên, được
khắc ghi trong bản chất của mỗi con người”.
Văn bản này cũng bao gồm một đoạn dài về cặp vợ chồng người Pháp Jacques và
Raïssa Maritain, một “trường hợp đặc biệt về sự giao thoa trí tuệ, văn hóa và
tinh thần, không thể được trình bày như hình mẫu duy nhất” nhưng có giá trị
minh họa cho một “sự kết hợp của lòng quảng đại vị tha” “cấp tiến” và lý tưởng.
Hai triết gia thế kỷ 20 đã chọn sống cuộc hôn nhân của mình trong sự kiêng khem
tình dục.
Chế độ một vợ một chồng được ca ngợi trong thi ca
Suốt 156 đoạn văn, Una Caro cũng dựa trên thi ca, trích dẫn các nhà thơ, những
người tuy không phải là “thánh nhân hay hoàn hảo”, nhưng đã có thể ca ngợi “giá
trị của một sự kết hợp độc chiếm”, Đức Hồng Y Fernández chỉ ra.
Về vấn đề này, Roma lưu ý rằng bất chấp những “sai lệch” hiện tại — chẳng hạn
như sự gia tăng các vụ ly hôn, sự tầm thường hóa ngoại tình và sự thúc đẩy chế
độ đa thê — “những câu chuyện tập thể vĩ đại (tiểu thuyết, phim ảnh, bài hát) vẫn
tiếp tục tôn vinh huyền thoại về ‘tình yêu vĩ đại’ độc đáo và độc chiếm”.
Đối với Giáo hội, điều này cho thấy “khát vọng về tình yêu một vợ một chồng vẫn
ăn sâu vào con người, ngay cả khi các hành vi dường như phủ nhận nó”.
Theo Bộ GLĐT, tình yêu “chung thủy và một vợ một chồng” này cần được giáo dục.
Bộ này mong muốn thấy sự phát triển của một “phương pháp sư phạm mới” để ứng
phó với thế giới mạng xã hội, “nơi sự khiêm tốn đang phai nhạt và bạo lực biểu
tượng và tình dục đang gia tăng”.
Giáo hội cũng nhắc nhở chúng ta rằng đối với người Kitô hữu, tình yêu mang hình
thức bác ái, có khả năng giữ vững lòng chung thủy bất chấp “những thời điểm khó
khăn và cám dỗ”.
Những giới hạn của một mối quan hệ không cân bằng
Una Caro trình bày “sự thuộc về nhau lành mạnh” như một thành phần của một cặp
vợ chồng một vợ một chồng. Sự thuộc về này không nên bị nhầm lẫn với “sự chiếm
hữu không chính đáng”, vị bộ trưởng cảnh báo. Theo nghĩa này, tài liệu liệt kê
những “tệ nạn” của một mối quan hệ không cân bằng, bao gồm “sự thao túng, ghen
tuông, bực tức, ngoại tình [...] bạo lực rõ ràng hoặc tinh vi, [...] áp lực tâm
lý.”
Roma cũng chỉ trích các mô hình bổ sung trong đó chỉ một trong hai người có thể
phát triển. Trong những gì dường như là một thách thức ngấm ngầm đối với các
vai trò xã hội đã được thiết lập của mô hình tổ phụ, nó ủng hộ “những vai trò
và nhiệm vụ linh hoạt” thích ứng với hoàn cảnh.
Bộ GLĐT nhấn mạnh không gian thánh thiêng bất khả xâm phạm của mỗi người, “nơi
trú ẩn” của lương tâm họ, “nơi chỉ có Chúa mới có thể bước vào.” Văn bản nhấn mạnh
Hôn nhân “không phải là một vật sở hữu”, loại trừ “mọi sự kiểm soát” và không
thỏa mãn “mọi nhu cầu”. Nó nhắc nhở chúng ta rằng trong một mối quan hệ cân bằng,
“người ta không đánh mất chính mình trong mối quan hệ, họ không hòa nhập với
người mình yêu”, và tình yêu không được “hấp thụ [absorb] người kia”.
Nhà thần học người Ý Giuseppina De Simone đã cảnh báo, cùng với Bộ trưởng Bộ
GLĐT rằng: Nguy cơ một cặp đôi khép kín với chính mình cũng được chỉ ra như một
hình thức ích kỷ khác. Tình yêu hôn nhân “độc chiếm” không được loại trừ mọi
hình thức tình yêu hay gắn bó khác.
Nhấn mạnh vào chiều kích kết hiệp của tính dục
Trong suốt văn bản, Thánh bộ tóm tắt các bản văn liên quan của các vị giáo
hoàng trong thế kỷ 20 và 21. Văn bản đặc biệt tập trung vào Đức Phaolô VI, gợi
nhớ đến thông điệp nổi tiếng Humanae Vitae của ngài, trong đó
cấm sử dụng biện pháp tránh thai. Una Caro không đề cập trực tiếp đến chủ đề
này, nhưng tuyên bố rằng “sự kết hợp tình dục [...] tự nhiên phải luôn mở ra
cho việc truyền sinh.” Sau đó, văn bản bổ sung thêm: “Điều này không có nghĩa
là đây phải là mục tiêu rõ ràng của mọi hành vi tình dục.”
Đề cập đến Đức Gioan Phaolô II, văn bản liệt kê “ba tình huống chính đáng” mà
hành vi tình dục không nhất thiết nhằm mục đích sinh sản: khi một cặp vợ chồng
không thể có con; khi một cặp vợ chồng chỉ đơn giản trải nghiệm nó như một hành
vi yêu thương mà không mong muốn sinh sản; khi một cặp vợ chồng tôn trọng thời
kỳ vô sinh của người phụ nữ (theo “phương pháp tự nhiên” được Giáo hội khuyến
khích).
Than thở về “việc theo đuổi tình dục quá mức và không kiểm soát” ngày nay, Una
caro mời gọi chúng ta trải nghiệm tình dục như “một hành vi của toàn thể con
người, cả về thể chất lẫn nội tâm”. Tài liệu giải thích rằng thái độ này làm
tăng khoái cảm, trong khi việc lợi dụng người khác để thỏa mãn ham muốn của
mình khiến người ta cảm thấy “không được thỏa mãn”.
Bản dịch tiếng Anh của văn bản dự kiến sẽ có trong những ngày tới.
Cha Armando Matteo, thư ký của Bộ GLĐT, thông báo rằng Bộ của ngài hiện đang soạn
thảo một văn bản sắp ra mắt về “truyền tải đức tin”, theo nhiệm vụ được Đức
Giáo Hoàng Phanxicô giao phó hai năm trước. Ngài cho biết các thành viên dự kiến
sẽ gặp gỡ chính thức Đức Giáo Hoàng Lêô XIV vào tháng 1 tới để nhận được sự hướng
dẫn của ngài cho tương lai.
Đón xem: Nguyên Văn tuyên bố Una Caro
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét