Giáo Hội Trung Hoa:
từ thư Đức Bênêđíctô tới Đức Cha Shao Zhumin
Vũ Văn An7/11/2017
Mấy ngày
nay, dư luận Công Giáo Quốc Tế chú ý tới sự kiện Đức Cha Peter Shao Zhumin của
Giáo Phận Wenzhou, Trung Hoa, ngày 18 tháng Sáu vừa qua, bị bắt giam và hiện cả
gia đình Đức Cha lẫn Giáo Hội Công Giáo đều không được thông báo nơi ngài bị
giam giữ.
Theo tin của
ucanews.com, ngày 26 tháng Sáu, Văn Phòng Báo Chí của Tòa Thánh đã phát hành một
lời tuyên bố về việc trên. Bản tuyên bố này nói: “Tòa Thánh đang rất lo âu quan
sát tình trạng bản thân của Đức Giám Mục Peter Shao Zhumin của Wenzhou, bị cưỡng
bức phải ra khỏi tòa giám mục của ngài đã mấy ngày nay”.
Bản tuyên bố
cho rằng chính phủ Trung Hoa đã không cho biết lý do của việc mất tích này và
Tòa Thánh “rất buồn” về việc xẩy ra và đối với “những tình tiết tương tự khác vốn
bất hạnh thay không giúp làm cho việc hiểu biết nhau được dễ dàng”. Tòa Thánh tỏ
ý mong mỏi thấy Đức Cha trở về giáo phận của ngài càng sớm càng tốt.
Tưởng cũng
nên lưu ý: bản tuyên bố trên được phát hành trong lúc các cuộc thương nghị giữa
Tòa Thánh và Trung Hoa diễn ra về việc bổ nhiệm các giám mục, mà cuộc họp gần
đây nhất đã diễn ra trong các ngày 21-23 tháng Sáu tại Rôma.
Đây là lần
thứ tư, Đức Cha Shao bị giam giữ kể từ khi Tòa Thánh xác nhận ngài là giám mục
Wenzhou hồi tháng Chín, năm ngoái, sau khi vị tiền nhiệm của ngài là Đức Cha
Vincent Zhu Weifang qua đời.
Nhân dịp
này Hãng Tin ucanews.com cho hay: Chính Phủ Trung Hoa luôn thúc giục Đức Cha
Shao gia nhập Hội Người Công Giáo Trung Hoa Yêu Nước để được nhà nước nhìn nhận.
Nhưng nếu ngài gia nhập tổ chức này, ngài có nguy cơ bị cắt đứt khỏi 80,000
giáo dân trong cộng đồng hầm trú của giáo phận Wenzhou, trong khi Giáo Hội công
khai chỉ có 50,000 giáo dân.
Các nhà cầm
quyền cũng buộc ngài phải thuyết phục để Tòa Thánh cử nhiệm một linh mục thuộc
cộng đồng công khai làm giám mục phó, nhằm mục đích để thay thế ngài, giống trường
hợp giáo phận Bảo Định, nơi giám mục phó Francis An Shuxin được cử nhiệm và sau
đó thay thế luôn Đức Cha James Su Zhimin.
Đức Ông
Bernardo Cervellera của AsiaNews thì quả quyết Đức Cha Shao hiện đang bị tẩy
não để gia nhập Hội Người Công Giáo Trung Hoa Yêu Nước. Sự kiện Phòng Báo Chí
Tòa Thánh phải lên tiếng về việc bắt giam Đức Cha Shao cho thấy sự việc đang
gây đau lòng cho nhiều giới trong Giáo Hội. Nhân dịp này, cơ quan truyền thông
của Đức Ông cho đăng một bài nhận định của một giáo dân hầm trú Trung Hoa, ký
tên Giuse, về 10 năm im lặng kể từ ngày Đức Bênêđíctô XVI gửi thư cho Giáo Hội
Trung Hoa năm 2007.
Bài nhận định
như sau:
Gần đây, tiếp
theo lần thứ tư giam giữ Đức Cha Shao Zhumin, Giám Mục Wenzhou, hoàn cảnh của
ngài đã được Đại Sứ của Đức tại Trung Hoa lưu ý, cùng với nhiều người ở trong nước
và ở ngoại quốc. Thêm vào đó, năm nay đánh dấu kỷ niệm 10 năm Lá Thư gửi Người
Công Giáo Trung Hoa của Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI và 5 năm đánh dấu việc
giam giữ Đức Cha Ma Daqin tại nhà, ngày 7 tháng 7 năm 2012. Đây là dịp rất
thích hợp để duyệt lại các biến cố gần đây tại Trung Hoa.
Lá thư của
Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI
Mười năm
trước đây, Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI cho công bố bức thư nổi tiếng của ngài
gửi Người Công Giáo Trung Hoa, trong đó, ngài xác định rằng một số cơ phận, tự
đặt mình lên trên Giáo Hội, tức Hội Trung Hoa Yêu Nước và Hội Đồng Giám Mục
(thường được gọi là Nhất Hội Nhất Đoàn, Yi hui, Yi tuan) , bất tương hợp với bản
chất chuyên biệt của Giáo Hội Công Giáo. Lá thư của Đức Giáo Hoàng đã gây nên một
phản ứng mạnh. Sau đó, Tòa Thánh còn cho công bố một bản tóm lược Lá Thư này nữa.
Chín năm sau ngày công bố nó, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhìn nhận rằng Lá Thư vẫn
còn điều hướng các sự việc của Giáo Hội tại Trung Hoa. Thêm vào đó, hai sáng kiến
tiếp nối Lá Thư này: sáng kiến thứ nhất là việc tuân giữ ngày 24 tháng Năm làm
Ngày Lễ Đức Mẹ Phù Hộ Các Giáo Hữu và Ngày Cầu Nguyện cho Giáo Hội Trung Hoa và
kinh đặc biệt kính Đức Mẹ Sheshan của Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô viết đặc biệt
cho mục đích này. Sáng kiến thứ hai là việc Tòa Thánh thiết lập một ủy ban
nghiên cứu thường trực, họp kín cách khoảng đều đặn để xem xét các vấn đề của
Giáo Hội tại Trung Hoa và các liên hệ giữa Trung Hoa và Tòa Thánh: các tuyên bố
chính thức của Ủy Ban đã tỏ ý lo ngại và trách cứ các trường hợp trong đó nhà cầm
quyền Bắc Kinh rõ ràng đã cưỡng bức (điều được gọi là) các vụ tấn phong giám mục
một cách dân chủ. Thế mà 10 năm sau, khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhắc đến Ngày
Cầu Nguyện của Giáo Hội Hoàn Vũ cho Giáo Hội tại Trung Hoa, các văn phòng của
Tòa Thánh không còn nhắc chi tới Lá Thư của Đức Giáo Hoàng Hưu Trí hay Ủy Ban Đặc
Biệt đã bị ngưng chức không có lý do.
Giám mục
Thượng Hải và các cuộc tấn phong giám mục “tự do”
Liên quan tới
Giáo Hội tại Trung Hoa, 5 năm trước đây, lúc tấn phong giám mục phụ tá của Thượng
Hải, Đức Cha Ma Daqin (Hội Công Giáo Yêu Nước của Bắc Kinh cử ngài làm giám mục
phó), trong nghi thức, ngài từ khước việc đạt tay của một giám mục bất hợp pháp
và sau khi ban phép lành, ngài tuyên bố rằng ngài rút chân ra khỏi Hội Yêu Nước.
Sự kiện này đi vào lịch sử dưới tên “sự thay đổi ngày 7 tháng 7”. Cử chỉ của Đức
Cha Ma Daqin được sự hoan nghinh rất lớn ở cả Trung Hoa lẫn ngoại quốc. Nhưng đồng
thời, nó cũng đã dẫn Giáo Phận Thượng Hải tới chỗ tê liệt, đoàn chiên không có
chủ chiên, tình trạng kéo dài cho tới tận nay. Đức Cha Ma bị giam tại gia trong
5 năm, và cho tới nay vẫn không được thi hành thứa tác vụ giám mục của ngài.
Tòa Thánh không coi vị giám mục duy nhất ở Thượng Hải là đấng bản quyền của
giáo phận, nên tình thế đang lệ thuộc các biến tố không thể nào đoán trước được.
Trong thời
gian 5 năm qua, Bắc Kinh không tiến hành bất cứ cuộc tấn phong giám mục dân chủ
nào, nhưng việc bổ nhiệm và tấn phong giám mục cho thấy những dấu hiệu hiển
nhiên của việc lệ thuộc vào quyền kiểm soát hoàn toàn của các nhà chức trách địa
phương. Các trường hợp như thế bao gồm các Đức Cha An Shuxin, Wu Qinjin và các
giám mục khác vốn được chính thức đặt để bởi các nhà chức trách địa phương, sau
khi được sự thỏa thuận của Nhất Hội Nhất Đoàn ở Bắc Kinh. Trong những năm gần
đây, các vị giám mục được chính thức tấn phong đều được chọn bởi giáo phận và Hội
Yêu Nước, với sự cho phép của Nhất Hội Nhất Đoàn và Phòng Đăng Ký của Tôn Giáo
Vụ Nhà Nước, và đồng thời được Tòa Thánh công bố việc bổ nhiệm. Trước ngày tấn
phong, sắc lệnh bổ nhiệm của Đức Thánh Cha được đọc cho hàng giáo sĩ nghe, còn
trong nghi lễ tấn phong, văn kiện cho phép của Hội Đồng Giám Mục Trung Hoa được
công bố. Tân giám mục cũng phải tuyên bố mình ủng hộ đảng và chính phủ là những
người yêu Giáo Hội và Tổ Quốc, tuân giữ Hiến Pháp và luật lệ… Đồng thời, các
giám mục hợp pháp và các giám mục bất hợp pháp đều tham dự các lễ tấn phong,
dù, trước đó, các nghi lễ phải được nhà chức trách chính thức chuẩn bị kỹ lưỡng
để bảo đảm việc thực thi từng chi tiết một được hoàn hảo [1].
Đối thoại
và bách hại
Trong bối cảnh
có nhiều đồn đại mạnh mẽ về một thỏa hiệp đạt được trong các cuộc thương thảo
giữa Trung Hoa và Tòa Thánh, hai vị Hồng Y của Hồng Kông, Đức Hồng Y hưu trí
Giuse Zen Ze-kiun và đức Hồng Y Giám Mục Bản Quyền Gioan Tong Hon, đã cho công
bố hai nhận định khác nhau: vị thứ nhất minh hoạ sự bi quan và thất vọng của
ngài, vị thứ hai minh họa một thứ lạc quan nào đó. Các giới văn hóa bán chính
thức của Trung Hoa mau mắn tới thăm Tòa Thánh và trao đổi tiếp xúc dưới hình thức
thân hữu. Nhưng tin tức được phổ biến hiện nay là: các cuộc thương thảo giữa
Trung Hoa và Tòa Thánh đang giao động. Người ta đang chuẩn bị tiếp diễn chúng với
việc thay đổi nhân sự.
Trong một tầm
nhìn khác, cử chỉ của Đức Cha Ma Daqin khiến ngài được coi như một biểu tượng tốt
cho Giáo Hội tại Trung Hoa, và ngài lôi cuốn được nhiều quan tâm mới đối với
Giáo Hội không chính thức. Nhưng năm ngoái, ngài viết năm bài báo, trong đó,
ngài suy tư sâu xa về hành động mạnh mẽ 5 năm về trước của ngài và khiêm nhường
xin công khai rút lại hành động ấy. Trong 5 năm ấy,một linh mục hầm trú, Cha Yu
Heping chết đuối một cách đáng ngờ vực, một giám mục cao niên bị giam tại nhà
lâu năm, Đức Cha Shi Enxiang qua đời lúc bị giam. Ít nhất hai giám mục và một
linh mục hầm trú thường xuyên bị bắt giữ, bị điệu đi và buộc phải tham gia Hội
Yêu Nước của Giáo Hội chính thức. Thế nhưng, tất cả các sự kiện này dường như bị
mọi người làm ngơ, bởi họ quá phấn khởi bởi các tin tức cho rằng cái ngày có thể
có thỏa hiệp ngoại giao giữa Trung Hoa và Tòa Thánh đã gần kề.
Mà Tòa
Thánh cũng không hề hé lời nói nào hay thậm chí lời kêu gọi nào về tình huống của
các ngài: hình như các ngài đã trở thành nhóm yếu thế cần phải loại hỏ. Trong
khi ấy, một số giáo phận trong nước chia rẽ thành nhiều phe nhóm, một số phe
nhóm này được coi là “trung thành” với Giáo Hội không chính thức. Người ta có
thể thấy hiện tượng này tại các khu vực Fujian và Hebei. Trường hợp một linh mục
đã bị treo chén, Cha Paul Dong Guanhua của Giáo Phận Zhengding, tự phong mình
làm giám mục bí mật là một thí dụ đặc thù: nó khiến Tòa Thánh công khai bác bỏ
ngay.
Hiện nay,
các nhà chức trách Trung Hoa, song song với việc chấp pháp nghiêm ngặt hơn và cổ
vũ việc “Trung Hoa hóa các tôn giáo”, đang gia tăng các nỗ lực của họ nhằm đặt
một số thành trì của Giáo Hội không chính thức dưới quyền kiểm soát, nghĩa là
khuất phục các vị giám mục Shao Zhumin, Guo Xijin và các giám mục khác luôn
trung thành với các nguyên tắc của Giáo Hội và buộc các ngài phải suy phục và gắn
bó với Giáo Hội chính thức. Gần đây nhất, cả ở Trung Hoa lẫn ở ngoại quốc, nhiều
người lo âu và lên tiếng phản đối việc giam giữ và sự nguy hiểm mà Đức Cha Shao
Zhumin đang gặp phải.
Hội nghị
chuyên đề AsiaNews và chủ nghĩa thực tiễn mầu xám
Trong bối cảnh
10 năm Lá Thư gửi Người Công Giáo Trung Hoa của Đức Giáo Hoàng Bênêđíctô XVI,
hai hội nghị khác nhau đã được tổ chức ở Rôma: hội nghị thứ nhất do thông tấn
AsiaNews tổ chức có tên là “Trung Hoa: Thánh Giá mầu đỏ”. Thoạt đầu, Quốc Vụ
Khanh Tòa Thánh, Đức Hồng Y Piero Parolin được mời và rất đuợc mong đợi tham dự.
Tuy nhiên, cuối cùng, vì các cam kết khác, ngài đã không đến được. Vị Tổng Thư
Ký của Thánh Bộ Truyền Giảng Tin Mừng, Đức Tổng Giám Mục Savio Han Tai-Fai, đã
đọc một diễn từ tại hội nghị chuyên đề, trong đó, ngài nhấn mạnh rằng “chủ
nghĩa thực tiễn mầu xám” (gray pragmatism, xem Niềm Vui Tin Mừng, số 83) (2)
đang lan tràn trong Giáo Hội tại Trung Hoa... Trong hội nghị chuyên đề thứ hai,
do Cộng Đồng Sant’Egidio tổ chức về chủ đề liên hệ giữa Trung Hoa và Tòa Thánh,
đại diện phía Trung Hoa đã được hoan hô vang dội vì diễn từ của ông ta về “việc
Trung Hoa hóa các tôn giáo từ quan điểm lịch sử và tình thế hiện nay”.
Nói chung,
bất cứ thỏa hiệp đạt được nào trong các cuộc thương thảo giữa Trung Hoa và Tòa
Thánh đều có thể tốt, nhưng số phận của Giáo Hội không chính thức vẫn ở trong
trạng thái không chắc chắn với nhiều biến tố khả hữu. Nói về các sợ hãi, điều
mà nhiều người lo ngại là nền tảng thiêng liêng của đức tin không còn lấy Chúa
làm tâm điểm nữa, nhưng một cách vô thức, không hiểu rõ, [tâm điểm này] đã trở
thành mối quan tâm đối với vấn đề “trả cho Thiên Chúa những gì thuộc Thiên Chúa
và trả cho Xêda những gì thuộc Xêda”.
Còn đối với
Thượng Hải, đối với hàng giáo sĩ và tín hữu Jiangsu, tình thế hiện nay đang gây
nên hỗn độn và quan ngại. Người ta hy vọng rằng Tòa Thánh có thể phát biểu rõ
ràng sự quan tâm thích đáng của mình đối với Đức Cha Shao Zhumin và tương lai của
toàn bộ Giáo Hội không chính thức và cố gắng giải quyết vấn đề để 30 hoặc hơn
các vị giám mục của Giáo Hội hầm trú, những vị không được chính phủ nhìn nhận,
nhận được sự nhìn nhận đúng đắn và điều này không chỉ nhờ những cuộc thương thảo
bí mật mà thôi. Thêm nữa, “chủ nghĩa thực tiễn xám” và việc tục hóa, những điều
đang sói mòn Giáo Hội tại Trung Hoa, là những vấn đề cần được xem xét nhiều
hơn.
Giuse,
Tín hữu thuộc
Giáo Hội xám Miền Tây Bắc Trung Hoa
_____________________________________________________________________________________________
[1] Điển
hình là các cuộc tấn phong giám mục tại Chengdu và Xichang hồi tháng Mười Một
và tháng Mười Hai vừa rồi.
(2) Có thể
dựa vào câu nói thời danh của Đặng Tiểu Bình để hiểu chủ nghĩa thực tiễn mầu
xám: “Mèo trắng hay mèo đen không quan trọng, miễn là bắt được chuột”
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét