Corsica, Consalvi,
Trung Quốc. . .và Đức Phanxicô
Vũ Văn An 14/Dec/2024
Cha Raymond J. de Souza, trên tập san The Catholic
Thing, Thứ bảy, ngày 14 tháng 12 năm 2024, nhận định rằng Từ chuyến đi đầu
tiên với tư cách giáo hoàng đến Lampedusa, các điểm đến du lịch của Đức Giáo
Hoàng Phanxicô đều có phong cách riêng. Nhưng không có điểm nào đặc biệt như tuần
này khi, sau khi từ chối lời mời tham dự lễ mở cửa lại Nhà thờ Đức Bà Paris,
ngài sẽ đến thăm Corsica vào Chúa Nhật.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã quyết định không đến thăm các thủ đô lớn của châu
Âu, trừ khi bắt buộc phải đến, như khi ngài đến thăm Krakow và Lisbon cho Ngày
Giới trẻ Thế giới. Vì vậy, các chuyến thăm châu Âu của ngài không nằm trong lộ
trình giáo hoàng thông thường.
Corsica sẽ là chuyến thăm thứ ba của ngài đến Pháp. Ngài đã đến thăm Strasbourg
vào năm 2014 để phát biểu trước Nghị viện châu Âu, nhưng đã từ chối đến thăm
Nhà thờ Đức Bà Strasbourg, mặc dù nhà thờ đang kỷ niệm thiên niên kỷ của nó!
Ngài đã vào và ra khỏi thành phố chỉ trong vài giờ. Ngài đã đến thăm Marseille
vào năm 2023 để tham dự một hội nghị về di cư Địa Trung Hải, nhưng ngài nhấn mạnh:
"Tôi sẽ đến Marseille, nhưng không phải đến Pháp". Và bây giờ là
Corsica - một "khu vực" của Pháp - một tuần sau khi không đến Paris để
tham dự lễ mở cửa lại Nhà thờ Đức Bà.
Tiêu đề trên tờ America do dòng Tên điều hành đã thẳng thắn về sự đối lập này:
" Đức Giáo Hoàng Phanxicô sẽ đến thăm Corsica vào ngày 15 tháng 12 sau khi
không tham dự lễ mở cửa lại Nhà thờ Đức Bà Paris". Thánh lễ của Đức Giáo
Hoàng tại Corsica sẽ được tổ chức tại một quảng trường có bức tượng lớn của
Napoleon, người khét tiếng nhất trong số tất cả người Corsica.
Napoleon cũng đóng vai trò nổi bật trong lịch sử của Nhà thờ Đức Bà Paris, nơi
ông đã sắp xếp để mình lên ngôi hoàng đế trước sự chứng kiến của Đức Giáo Hoàng
Pi-ô VII.
Mọi sự chú ý gần đây đến lịch sử của Nhà thờ Đức Bà cũng có nghĩa là sự chú ý
dành cho Napoleon, người sau thời kỳ Khủng bố đã nắm quyền và kiềm chế một số
chủ nghĩa cực đoan đẫm máu của nước Pháp cách mạng. Ông đã ký kết một hiệp ước
với Tòa thánh, được đàm phán bởi bộ trưởng ngoại giao của Đức Pi-ô VII, Ercole
Consalvi.
Những cuộc đàm phán đó được nhớ đến nhiều nhất vì cuộc trao đổi giữa Napoleon
và Consalvi. Tự cho mình là có quyền lực, Napoleon đã cố gắng đe dọa Consalvi,
đe dọa sẽ phá hủy Giáo hội. Hồng Y Consalvi trả lời rằng không hoàng đế nào có
thể hoàn thành được điều mà mười tám thế kỷ giáo sĩ Pháp không thể làm được. Đó
là lời nhắc nhở về giới hạn của quyền lực nhà nước và rằng mối nguy hiểm lớn
hơn đối với Giáo hội luôn đến từ bên trong.
Năm nay đánh dấu kỷ niệm hai trăm năm ngày mất của Consalvi và được đánh dấu tại
Rome bằng một hội nghị ăn mừng. Consalvi là một huyền thoại trong ngoại giao
Vatican, không chỉ vì hiệp ước với Napoleon mà còn vì sau thời Napoleon, vì đã
giành lại các quốc gia giáo hoàng ở Ý tại Đại hội Vienna.
Lời khen ngợi này xứng đáng được tôn vinh. Năm 1798, quân đội của Napoleon xâm
lược Rome, bắt cóc Giáo hoàng Pi-ô VI và cuối cùng đưa ngài đến Pháp làm tù
nhân, nơi ngài qua đời vào năm 1799. Việc Napoleon ký một hiệp ước với Tòa
thánh hai năm sau đó là bằng chứng cho thấy Napoleon sẵn sàng tạo ra kẻ thù và
đồng minh khi cần thiết, cũng như kỹ năng của Consalvi.
Ercole Cardinal
Consalvi của Sir Thomas Lawrence, 1819 [Bộ sưu tập của Royal Trust, Lâu đài
Windsor]
Khi Đức Giáo Hoàng Phanxicô nhìn thấy bức tượng của Napoleon
ở Corsica, ngài có thể nghĩ về việc liệu Consalvi có bài học nào cho ngoại giao
giáo hoàng ngày nay không. Ngài là hình mẫu của sự tham gia thực tế với các thế
lực thù địch. Ngài đã đàm phán với những kẻ bạo chúa. Ngài đã thỏa hiệp để có
được một khoảng không gian thở cho Giáo hội sau cuộc đổ máu của cuộc cách mạng.
Đồng thời, Consalvi cũng có những ranh giới mà ngài sẽ không vượt qua. Sau khi
trải qua kinh nghiệm bắt cóc Đức Pi-ô VI, Napoleon đã lặp lại điều đó một lần nữa
với Đức Pi-ô VII, bất chấp việc Đức Pi-ô VII đã đi đến Notre Dame để dự lễ đăng
quang của Napoleon vào năm 1804. Napoleon đã bắt giữ Đức Pi-ô VII làm tù binh ở
Pháp từ năm 1809 đến năm 1814. Consalvi bị đưa đến Paris, bị tước đoạt toàn bộ
tài sản và bị giam cầm trong năm năm. Sự ràng buộc của ngài có giới hạn.
Consalvi đã được Tổng giám mục Paul Gallagher, bộ trưởng ngoại giao Vatican hiện
tại, hết lời ca ngợi tại lễ kỷ niệm 200 năm vào đầu năm nay.
“Consalvi đã sống trong thời kỳ rất khó khăn – thời kỳ khó khăn đối với giáo
hoàng, sự mất mát của các quốc gia giáo hoàng. Châu Âu đang trong tình trạng hỗn
loạn”, Đức Tổng Giám Mục Gallagher cho biết trong một cuộc phỏng vấn với
Vatican News. “Tất nhiên, chúng ta cũng đang sống trong thời đại đầy thách thức.
Vì vậy, khi thấy một người khi đó đang cố gắng phục vụ Giáo hoàng và tin rằng
hành động của Giáo hoàng thực sự tập trung vào lợi ích chung, tôi nghĩ tôi thấy
điều đó thật đáng khích lệ”.
Ta có thể rút ra bài học gì từ cách Consalvi đối xử với Napoleon? Hiệp ước năm
1801 thật đau đớn; Giáo hội thừa nhận rằng hầu hết tài sản của mình sẽ không được
trả lại. Nhưng “giáo hội lập hiến” do nước cộng hòa Pháp thành lập đã biến mất
và quyền quản lý Giáo hội của Giáo hoàng đã được đảm bảo.
Điểm tương đồng nổi bật ngày nay là với Trung Quốc, nơi Đảng Cộng sản Trung Quốc
kiểm soát giáo hội hợp hiến của riêng mình, giống như “Hiệp hội Yêu nước”. Vào
năm 2018, những người kế nhiệm Consalvi đã đàm phán không phải là một hiệp ước,
mà là một “thỏa thuận bí mật” – văn bản của hiệp ước này chưa bao giờ được công
bố – liên quan đến việc bổ nhiệm các giám mục tại Trung Quốc. Được gia hạn vào
năm 2020 và 2022, thỏa thuận này đã được gia hạn thêm bốn năm vào mùa thu năm
nay.
Thỏa thuận này không dẫn đến việc giải thể Hiệp hội Yêu nước. Ngược lại, nó đã
phát triển mạnh mẽ hơn, với việc nơi Đảng Cộng sản Trung Quốc - đơn vị kiểm
soát trực tiếp tôn giáo tại Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa - chuyển một giám mục
ngoan ngoãn đến Thượng Hải, giáo phận quan trọng nhất ở Trung Quốc, mà thậm chí
không thông báo cho Rome. Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã chấp nhận sự xúc phạm về
thần học, bất hợp pháp về mặt giáo luật và sự sỉ nhục về mặt chính trị, sau đó
đã chấp thuận.
Thượng Hải là giáo phận từng do Ignatius Kung Pin-Mei anh hùng nắm giữ, người
đã trải qua ba mươi năm trong các nhà tù Cộng sản trước khi bị lưu đày. Thánh
Gioan Phaolô Cả có bí mật riêng của mình về Trung Quốc; ngài đã phong Kung làm
Hồng Y in pectore [bí mật] tại công nghị đầu tiên của mình vào năm 1979, công
khai vào năm 1991.
Bất kể Đức Pi-ô VII và Consalvi phải nhượng bộ điều gì, họ cũng đã giành được
những lợi ích cụ thể, đó là mục đích của ngoại giao. Thỏa thuận Vatican-nơi Đảng
Cộng sản Trung Quốc hiện tại không có lợi ích rõ ràng, làm tổn hại đến nhiệm vụ
mà chính Chúa Kitô đã trao cho Phêrô và phản bội lời chứng của các vị tử đạo. Một
đánh giá cay đắng như vậy đến từ không ai khác ngoài Nancy Pelosi, người đã kết
thúc nhiệm kỳ chủ tịch Hạ viện của mình bằng chuyến thăm Đài Loan bất chấp nơi
Đảng Cộng sản Trung Quốc.
“Tôi không mấy vui mừng về [thỏa thuận], và tôi không biết họ đã đạt được gì”,
Pelosi nói với National Catholic Reporter trong một cuộc phỏng vấn mà bà “có vẻ
tức giận” về thỏa thuận của Vatican với Trung Quốc. “Bạn có biết thành công nào
không? Trong nhiều thập niên, chúng ta đã chứng kiến sự đau khổ của người Công
Giáo ở Trung Quốc. Tôi có quan điểm hoàn toàn khác [so với cách tiếp cận của Đức
Giáo Hoàng Phanxicô]. Tại sao chính phủ Trung Quốc lại có tiếng nói trong việc
bổ nhiệm các giám mục?”
“Hãy để tôi nói theo cách này, ‘Ngươi là Phêrô, và trên tảng đá này, ta sẽ xây
dựng nhà thờ của ta.’ Mọi giám mục đều xuất phát từ tảng đá đó. Và bây giờ,
chính phủ Trung Quốc?” Pelosi nói. “Chúng tôi đã cho [sứ thần ở Washington] thấy
những lo ngại của chúng tôi, những gì đã được đảng Dân chủ và Cộng hòa, Hạ viện
và Thượng viện nói và viết. Điều này đưa nhiều người trong chúng ta lại gần
nhau hơn, bởi vì theo thời gian, ngay cả các giám mục cũng bị giết. Ý tôi là,
đây là [về] những vị tử đạo.”
Pelosi nghe có vẻ giống Consalvi hơn là những người kế nhiệm ngài trong ngành
ngoại giao Vatican. Và Pelosi biết rằng một Giáo hội không giữ vững đức tin với
những vị tử đạo của chính mình đang tự hủy hoại mình nhiều hơn bất cứ quyền lực
dân sự nào có thể làm.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã chọn đi lễ dưới sự giám sát của Napoleon thay vì Nhà
thờ Đức Bà dưới mái nhà được xây dựng lại. Có lẽ sự khôn ngoan mới sẽ đến ở
Corsica về cách đối phó với những kẻ bạo chúa.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét