Những cái bóng trong đời tu
Có một hình ảnh diễn tả về cái
bóng giúp chúng ta dễ hiểu và hình dung, đó là hình ảnh nơi một người hướng về
mặt trời và sau lưng họ là vệt dài của cái bóng. Cũng vậy, đời tu là một thực
thể sống động, nó cũng bao gồm cả bóng lẫn hình. Có thể nói, hai mặt này là một
tổng thể của một thực tại trọn vẹn. Có những tu sĩ đã phủ nhận phần cái bóng
này khiến đời sống họ trở nên lệch lạc và mất quân bình. Bài viết này như những
gợi ý giúp chúng ta khám phá lại cái bóng của mình trong đời tu để nhờ việc
nhận ra và làm hòa với cái bóng mà ta biết mình hơn và nhờ đó, đời sống tâm
linh được vững vàng và thăng tiến trong ơn nghĩa Chúa. Trước hết, chúng ta tìm
hiểu thuật ngữ cái bóng.
CÁI BÓNG
Theo C.Jung, nhà tâm lý phân tích này cho rằng cái bóng là mọi
thứ chúng ta đẩy lui vào trong tiềm thức vì nó không được người sống đồng thời
“chấp nhận”. Nói cách khác, nó là thành phần trong nhân cách mà chúng ta đã ức
chế vì chúng xung khắc với hình ảnh mà chúng ta muốn được nhìn nhận nơi mình từ
người đối diện ; hơn nữa, vì cái bóng làm mờ nhạt hình ảnh bản thân mà chúng ta
cố tạo trước mặt người khác, nên chủ thể cần tìm mọi cách để phủ nhận hoặc tỏ
ra khinh thường cái bóng ấy cách nào đó. Hiểu như thế, những gì chúng ta cố tạo
một hình ảnh bản thân thật ấn tượng từ cách đánh giá người khác, đôi khi là một
thứ mặt nạ.
Chúng ta biết rằng mỗi người đều có những lý tưởng sống, điều
này tạo nên một cách thể hiện cái tôi lý tưởng, nhưng vì lý tưởng khác xa với
thực tế nên những cách biểu hiện của chủ thể thường mang một thứ mặt nạ cách
nào đó. Và một khi con người dùng mặt nạ thật đẹp đẽ và ấn tượng để phô diễn ra
bên ngoài thì ẩn sâu trong vô thức lại có một cái bóng xấu xí và tầm thường; nó
luôn trực chờ những lúc chủ thể vô ý sẽ lộ ra bên ngoài. Đó là điều chúng ta
vẫn nói ai đó: “trưởng giả học làm sang”.
Nói như thế, không có nghĩa là cái bóng hoàn toàn xấu; trái lại,
nó là biểu tượng của sự thiện hảo như lời khẳng định của nhà tâm lý đại tài
này: cái bóng trong vô thức không phải là điều xấu do bản chất, nhưng là nguồn
mạch của sự thiện tối cao: không chỉ là bóng đen, nhưng cũng là ánh sáng; không
chỉ là thú tính, bán khai và quỷ quái, nhưng cũng là siêu phàm, thiêng liêng và
thần thiêng…[i] Bởi
đó, cái bóng tùy thuộc vào nhận thức của chủ thể trong từng giai đoạn của tiến
trình hình thành nhân cách. Chẳng hạn, khi triết gia Nietzsche quan niệm rằng
nhân đức theo tôn giáo là một sự nhu mì và bạc nhược quá đáng thì ông đã đề cao
một chủ nghĩa anh hùng siêu nhân. Trong khi đó, nhiều nhà phê bình lịch sử cho
rằng trong thực tế đời sống ông là một người yếu nhược. Như thế, cái bóng về sự
yếu nhược nơi ông một lần nữa trái ngược với mặt nạ mà ông muốn phô diễn cho
người đời là một người mạnh mẽ. Tắt một lời, nhân đức khiêm nhường mà vị triết
gia này khinh thường và phủ nhận, lại là một nội lực giúp chủ thể hình thành
nhân cách trưởng thành. Vì như Đức Phanxicô khẳng định: nhân đức khiêm nhường
không dành cho kẻ yếu mà cho người mạnh mẽ thực sự.
Một điều cần lưu ý ở đây, là bóng đi đôi với hình trong cùng một thực tại cuộc sống;
tách rời hoặc loại trừ nó, đồng nghĩa với việc chối bỏ chính nhân cách của bản
thân. Vấn đề là chúng ta cần khám phá ra cái bóng dưới mọi hình thức để giúp nó
“hòa nhập” vào đời sống thực tiễn. Điều cấp thiết lúc này là tìm ra cách hình
thành của cái bóng để từ đó khám phá ra và giúp nó hòa giải với bản thân. Có
thế, nó sẽ giúp chúng ta tạo được thế quân bình trong đời sống.
VIỆC HÌNH THÀNH CÁI BÓNG TRONG ĐỜI TU
Bất cứ một tổ chức nào đều có những qui định nhằm hướng dẫn mọi
thành viên tuân thủ hầu có thể giúp mọi người đạt được mục đích đã đề ra của
một tổ chức đúng nghĩa. Cho dù là luật bất hành văn, nó cũng hàm chứa một số
qui tắc giúp tổ chức đó luôn thăng tiến. Cộng đoàn tu trì cũng vậy, ở đó các tu
sĩ khát khao sống đời tận hiến buộc phải giữ một số qui định, nó ví như một
đường ray và chỉ những ai chấp nhận đi theo con đường ấy mới mong đạt đến đích.
Có cả một phần Giáo luật nhằm hướng dẫn và chi phối những người
sống đời thánh hiến, hơn nữa, mỗi tu sĩ cần thấm nhuần linh đạo của dòng mình
để có thể thăng tiến toàn diện đời tu. Đó là chưa nói đến, những thói lệ của
một cộng đoàn như một cách thích ứng của cộng đoàn tại nơi họ sống. Tắt một
lời, họ cần biến một nền văn hóa khác biệt với những gì trước kia họ sống, vào
trong cuộc sống của một cộng đoàn. Chúng ta vẫn nghe nói: cây
cao bóng cả, điều
này được giải thích theo nghĩa cái bóng của tâm lý học thì rất thú vị ! Nếu như
cây cao được ví như những nố Giáo luật, linh đạo của dòng, thói lệ…là cây cao
thì cái bóng cả ấy được hiểu là những gì chúng ta dồn nén vì bị choáng ngợp bởi
các “thứ lề luật” chưa được “nhập thể”.
Chẳng hạn trường hợp của thánh nữ Têrêsa HĐGS, vốn là một thiếu
nữ được sống trong một gia đình đạo hạnh. Thế mà, chị cũng choáng ngợp với
những thứ luật chi li được chỉ dẫn trong cộng đoàn. Chị được học cho biết
con đường nên thánh của Mẹ Têrêsa Avila, là một loại “cây cao” sẽ dần tạo cái
“bóng cả” nơi đời tu của chị, ít ra, trong những năm đầu.
Bước chân vào đời sống cộng đoàn, người tìm hiểu như bước vào
một thế giới hoàn toàn xa lạ. Ở đó, họ học cho biết những qui tắc và những yêu
sách của bậc sống của mình. Vì chưa quen với những đòi hỏi của đời sống này mà
họ dễ có xu hướng sống khép kín, từ đó, họ muốn che giấu những lối cư xử “bố
đời” để rập theo cách xử thế của những bậc trưởng thượng trong cộng đoàn. Do
đó, đôi khi họ đốt cháy giai đoạn và vì thế, họ không tránh khỏi những dồn nén
trong đời sống thường ngày. Cái bóng vẫn đeo bám họ cho đến khi họ biết tự vượt
qua những thứ luật đã chi phối họ để tìm một sự giải thoát trong Tinh Thần và
Chân Lý.
Cụ thể hơn, khi chúng ta xác tín rằng đời tu là theo sát gót Đức
Kitô và trở nên đồng hình đồng dạng với Người thì những gì xem ra xa rời với lý
tưởng ấy thì cách nào đó trong vô thức, chúng ta sẽ loại ra bên ngoài những gì
cản trở bản thân đạt đến lý tưởng này. Vô hình trung, chúng ta có thể phủ nhận
những phương thế xem ra không hợp với đời tu. Chẳng hạn, có thời gian người ta
nghi ngờ phương pháp Thiền của Phật Giáo và cho rằng nó thật nguy hiểm cho
người Kitô hữu nhưng gần đây đã có nhiều linh mục tu sĩ áp dụng phương pháp này
theo nhãn quan Kitô giáo. Cái bóng ấy đã phủ một thời gian trong đời sống các
Kitô hữu.
Như thế, chúng ta thấy việc hình thành cái bóng trong đời tu như
một định luật tất yếu: hễ có hình là có bóng. Ấy là hai mặt của một thực tại
duy nhất. Thế nhưng, cái bóng chỉ thực sự trở nên tiêu cực và gây cản trở
trong đời tu khi nó không được chính chủ thể tiếp nhận và hòa giải trong đời
sống thường ngày. Trái lại, khi chủ động nắm bắt tầm ảnh hưởng của cái bóng,
các tu sĩ sẽ biết mình thực sự để có thể xông vào “trận
chiến” với tất cả sự tự tin vì biết mình cần phải làm gì.
NHỮNG CÁCH THỨC KHAI THÁC CÁI BÓNG
Các nhà tâm lý gợi ý nhiều cách khai thác cái bóng này, ở đây,
chúng ta ghi nhận vài cách chính yếu và thiết thực được áp dụng cụ thể trong
đời tu.
Phóng chiếu
Chúng ta có thể hiểu khái niệm này cách đơn giản theo lối nói
bình dân: suy bụng ta ra bụng người. Nghĩa là khi chúng ta gán ghép
quá đáng về một lỗi lầm của ai đó mà thực ra, nó lại nằm ngay trong chính bản
thân mình. Chẳng hạn, khi thấy một tu sĩ nào đó làm một việc tốt, chúng ta giải
thích ngay anh ấy đang lấy điểm và từ đó, giải thích hoàn toàn ý xấu và giải
thích chiều hướng xấu theo tình trạng nội tâm của bản thân mình về hành động
của vị tu sĩ ấy. Việc này giải thích cái bóng nơi chúng ta có thể là thích
xoi mói việc làm người khác hoặc thường
giải thích tiêu cực cho hành động của tha nhân…và thậm chí, những
việc làm của chúng ta được coi là tốt và xây dựng cộng đoàn cũng là cách chúng
ta đang lấy điểm và tạo nơi mình một thứ mặt nạ
hầu mua chuộc sự tôn trọng rẻ tiền nơi tha nhân, đặc biệt là những người phụ
trách của chúng ta.
Cũng theo chiều hướng đó khi xét đến những mặt tốt của người
khác, chúng ta thấy rằng có người lại tỏ vẻ như không thích điểm nổi bật và tài
năng của người khác. Trong khi đó, họ lại che giấu cái bóng của họ là bất lực
khi thực hiện những ước ao: muốn được những điều tốt đẹp nơi người kia.
Một hình thức phóng chiếu khác được dân gian nhắc đến khi nói: chuyện
bé, xé ra to. Chúng
ta có thể hình dung mối tương quan của chiếc máy vi tính và bộ phóng chiếu.
Nhìn vào chiếc máy vi tính, chúng ta nhận ra kích cỡ của mọi sự đều nhỏ so với
những gì được phóng chiếu trên màn ảnh lớn. Điều này giúp chúng ta liên tưởng
đến cường độ cảm xúc của chủ thể đã vượt quá mức độ cho phép của một tình huống
nào đó. Nói cách khác, chúng ta phản ứng bất tương xứng với điều chúng ta nhận
thức. Do đâu có sự phản ứng bất tương xứng này ? Thưa: vì khi chủ thể phủ nhận
cái bóng của mình và khi nhận ra một nét tương đồng nào đó nơi người kia, họ ra
sức chỉ trích và lên án người kia gấp đôi cường độ, đó là hậu quả của việc chỉ
trích bản thân và lên án người khác cộng lại. Và như thế, họ đã phóng chiếu lên
người khác những gì họ phải gánh chịu do cái bóng của họ mang lại và đổ trên
đầu tha nhân một cách bất công. Để hiểu rõ hơn chúng ta cần phân tích một
trường hợp cụ thể, khi quan sát thấy một người chị em trong cộng đoàn có cách
cư xử thiếu tế nhị, thay vì tìm cách để trao đổi với họ trong tinh thần xây
dựng, chúng ta lại rêu rao những lỗi nhỏ nhặt ấy cho người khác; tệ hại hơn,
chúng ta lại còn trình báo với bề trên trong tinh thần “xây dựng”, nhưng trong
thực tế, chúng ta hạ giá uy tín của người khác nhân danh một thứ đạo đức giả
tạo. Thực ra, cái bóng của sự gây bất hòa chia rẽ và lòng đố kỵ đang ẩn sâu
trong vô thức của họ. Như thế, chúng ta nhận ra: nền văn hóa “nổ và chém gió”
đã hủy hoại mọi tương giao trong một cộng đoàn dòng tu.
Cũng còn một hình thức phóng chiếu khác ít được chúng ta quan
tâm, đó là cái bóng của người mặc cảm tự ti. Người này đã phóng chiếu mặt tích
cực của mình cho người khác. Họ có khuynh hướng đề cao tài năng người khác,
ngưỡng mộ và muốn trở nên giống như người đó.[ii] Thế
nên, họ tự hạ thấp bản thân và dần đánh mất nét độc đáo của mình trong một cộng
đoàn. Họ thường mặc cảm mà nghĩ rằng mình không đủ năng lực để phục vụ cộng
đoàn, từ đó,
những năng lực và năng khiếu đã bị họ kìm nén không thể phát huy hết tính sáng
tạo của nó. Cái bóng của mẫu người này đã phóng chiếu tích cực lên người khác
không có gì đáng trách nhưng thật đáng thương ! Vì sự kìm nén cái bóng này mà
họ đã đánh mất nhiều cơ hội để khẳng định mình và phục vụ cộng đoàn theo nén
bạc Chúa trao.
Tóm lại, dù là phóng chiếu cách tiêu cực hay tích cực đều phản
ánh sự lệch lạc và thiếu lành mạnh trong nhân cách. Có thể nói, phóng chiếu là
cách mà tu sĩ thường dùng để tự vệ trong khi tương giao với anh chị em đồng tu
và một khi cái bóng mà họ muốn gán cho người khác lại khiến họ đánh mất sự tự
tin và cởi mở trong một tương giao đích thực.
Giấc mơ
Có thể nói, chúng ta chưa dành cho thông điệp của giấc mơ một vị
trí xứng đáng trong đời sống thường ngày. Thật vậy, giấc mơ vén mở cho chúng ta
cả một chân trời vô thức. Nếu như chúng ta dành 2/3 thời gian của ngày sống cho
việc hoạt động và ý thức thì 1/3 quãng thời gian còn lại, chúng ta dành cho
giấc ngủ và giấc mơ, đây là thời gian của hoạt động vô thức. Bởi vậy, nhiều nhà
phân tâm học coi giấc mơ như một hình thức giải tỏa trá hình. Nếu như cả ngày
“cỗ máy” của chúng ta hoạt động thì lúc ngủ nghỉ là thời gian cho chúng ta xả
giãn; càng hoạt động với cường độ mạnh thì cơ thể càng cần nhiều lối thoát hiểm
hơn. Chính vì thế, khi phân tích về giấc mơ, chúng ta sẽ khám phá một phần cái
bóng của mình còn khuất ẩn.
Có một nữ tu trẻ đã chia sẻ giấc mơ của chị và cuộc chiến thiêng
liêng rằng: chị phải mất một thời gian dài sống trong cuộc khủng hoảng khi đối
diện với vấn đề quyền bính giữa chị với Bề trên. Trong một giấc mơ, chị thấy
mình đi băng qua một con sông, dần dần con sông ấy dâng lên quá cao đến mức báo
động. Có một người đã trao cho chị cái phao nhưng chị đã sử dụng cách miễn
cưỡng vì không chấp nhận hình ảnh của người ấy. Đến khi lên bờ, chị đã dùng một
vật nhọn mà giết chết người ấy. Khi thức dậy, chị nhận ra ngay hình ảnh của
người liên quan trong giấc mơ là vị Bề trên của mình. Có thể nói, cái bóng của
sự bất tuân phục, kiêu ngạo tưởng mình toàn năng không cần ai chỉ dẫn, đã đưa
chị đến một con sông như muốn nuốt chửng chị mà chị không biết. Và lúc này, hình
ảnh của vị Bề trên đã có mặt kịp thời để cứu chị nhưng chị lại ra tay hạ sát vị
ân nhân này.
Xét cho cùng, phân tích giấc mơ cũng chỉ là một hình thức phóng
chiếu dưới dạng biểu tượng. Thật vậy, nếu hiểu phóng chiếu là cách mà chủ thể
áp đặt trên đối tượng thì giấc mơ cũng là phương tiện giúp chủ thể tự vệ khi
gắn cho đối tượng những gì mình đã khước từ hay kiềm nén nơi bản thân. Mà khách
quan chúng ta có thể nhận ra cái bóng trong biểu tượng ly kỳ từ giấc mơ mang
lại. Chúng ta có thể trở lại với sự kiện minh họa trên, khi nữ tu kia đã phóng
chiếu chính thái độ muốn điều khiển người khác của mình mà áp đặt cho vị Bề
trên. Trong thực tế, vị này có toàn quyền trên chị. Chúng ta nhận ra rằng thái
độ bất khoan dung của chị không hệ tại ở lệnh truyền của vị này nhưng do sự
thống trị của bản năng gây hấn chưa được thăng hoa.
Một lần nữa, chúng ta nhận ra cơ chế phóng chiếu khả dĩ giải
thích phần lớn cái bóng của chủ thể. Điều này đúng khi xét trong tương giao. Và
giấc mơ là biểu tượng diễn đạt một tương giao đang có vấn đề. Ngoài ra, chúng
ta cần xét đến nội dung của những chuyện hài hước.
Hài hước
Có những sự việc khiến chúng ta tức cười, cũng có những sự kiện
làm chúng ta buồn cười, và cũng có những điều giúp chúng ta vui cười. Tiếng
cười hiện hữu luôn có một lý do để nó tồn tại. Chúng ta cười vì nhiều lý do
nhưng ở đây, nó được giải thích theo cái bóng của chủ thể cười. Chúng ta hỏi
rằng tại sao khi đối diện với cùng một vấn đề, người này cười còn người kia thì
không. Câu trả lời là do chính mối quan tâm của mỗi người khác nhau. Thật vậy,
khi có ai cười vì một sự việc nào đó, điều này giả thiết có một tương quan giữa
chủ thể và vấn đề. Ở đây, cái bóng sẽ được nhận ra khi chủ thể có những hành vi
hay thái độ vượt quá bản chất của sự việc cho phép. Chẳng hạn, khi thấy một
người đồng tu lâm cảnh khốn khó, thay vì hỏi thăm và quan tâm, chúng ta lại
biểu hiện bằng cách mỉm cười và đua giỡn. Đó có thể là biểu hiện một sự thờ ơ
lãnh đạm mang tính dã man. Bởi thế, người đời có câu ví von thật hay: cười
người hôm trước, hôm sau người cười. Đúng vậy, sự khốn khó trong đời rồi bạn
cũng sẽ trải qua, cái cười của bạn hôm nay sẽ trả giá cho sự xúc phạm do chính
bạn gây nên. Cái bóng mà bạn đã khước từ và khinh chê nay được bạn phóng chiếu
lên người khác. Sự hài hước ấy là bằng chứng tố cáo tính tàn bạo hoang sơ nơi
bạn.
Trong khi đang cử hành một nghi thức trang trọng, chúng ta lại
bật cười vì một chi tiết sơ suất nhỏ nào đó của vị chủ tọa. Như thế, chúng ta
không chỉ cười vì một lỗi mọn của người khác mà còn khinh chê một hình thức
biểu hiện bên ngoài và xem thường một giá trị tâm linh. Cái bóng được giải
thích ở đây là sự thiếu hiểu biết và sống nội dung mà một nghi thức tôn giáo
mang lại. Hoặc chúng ta có thể giải thích rằng khi phản ứng bằng cách cười như
thế, chủ thể như tách mình ra khỏi buổi cử hành đó để có thể đánh giá việc làm
người khác hơn là sống chiều kích hiệp thông. Chia trí hay lo ra là chuyện
thường tình của kiếp con người nhưng một khi có một ai đó phản ứng bằng cách
“mỉm cười” thì họ đã nhạo cười chính nghi thức họ đang cử hành và hơn thế nữa,
họ mặc nhiên xem thường chính việc họ đang ý thức cử hành.
Đặt câu hỏi
Phần này đã được Cha John Monbourquette gợi ý gồm 9 câu hỏi
trong tác phẩm Làm thế nào để kết bạn với cái bóng
của bạn. Tuy
nhiên, khi giới hạn trong đời sống tu trì, thiết tưởng, chúng ta chỉ gợi lại 2
câu hỏi căn bản:
*Trực tiếp
Những chủ đề thảo luận nào bạn có khuynh hướng tránh né
khi trao đổi với người khác ? Những hoàn cảnh nào khiến bạn cảm thấy mình trở
nên căng thẳng, sợ hãi và tự vệ ? Những lời nhận xét nào khiến bạn giật mình và
đánh mất đi tính tự chủ ? Và những câu hỏi đại loại như thế.
Khi trả lời cho những câu hỏi này, bạn như bị người khác tạt vào
mặt một gáo nước; nó khiến bạn giật mình. Nhưng khi chân thành và can đảm đối
diện với cái bóng ấy, bạn sẽ ngộ ra một điều: chúng ta đều là những người giới
hạn đang sống trong một thế giới bất toàn. Chúng ta tự hỏi tại sao cũng cùng
một chủ đề tình dục mà người khác coi là chuyện bình thường, tôi lại trở nên
cấu kỉnh và căng thẳng như thế ? Hóa ra, trước khi đi tu, tôi đã bị nhiều chàng
thanh niên lạm dụng tình dục. Cái bóng ấy bấy lâu tôi muốn che giấu trước mặt
mọi người.
*Gián tiếp
Những khía cạnh nào bạn muốn phô diễn ra trước mặt mọi người ?
Chúng ta vẫn nghe các bậc tiền nhân nói: Tốt
khoe xấu che. Đây
là cách ứng xử thông thường của người khôn khéo thì có gì liên quan đến việc
trả lời câu hỏi này để nhận ra cái bóng ? Chúng ta thấy rằng việc phô diễn
những gì tốt đẹp nơi mình theo hướng khai thác những thế mạnh, tích cực hay
những đam mê của mình thì không có vấn đề, nhưng một khi chủ thể ảo tưởng về
bản thân mình: nghĩa là thổi phồng cái tôi…thì đây là nơi cái bóng ẩn khuất.
Thật vậy, khi chủ thể ảo tưởng về mình, họ tìm mọi cách để nâng mình lên một
cách lố lăng và lòe loẹt, vô tình họ kìm nén những mặt tiêu cực và giới hạn để
giữ mãi hình ảnh ấn tượng nơi cách đánh giá của người khác. Thế nhưng, sự thật
sẽ phơi bày khi họ không thể kiểm soát hoàn toàn bản thân và cái gì giả tạo thì
không thể bền vững.
Sau khi đưa ra những câu trả lời xung quanh câu hỏi trên, bạn
chỉ cần làm một bản đối chiếu với những gì trên kia, bạn sẽ dễ dàng nhận ra cái
bóng của bạn. Đây là phần triết lý anima(âm) và animus (dương) được C.Jung đề nghị
trong một tác phẩm của ông. Chẳng hạn: khi tỏ ra là một người mạnh mẽ (dương),
bạn cần phải che giấu và kìm nén những gì khiến bạn tỏ ra yếu nhược (âm). Hoặc
khi muốn phô diễn trước mặt mọi người một mẫu người quảng đại thì cách nào đó,
bạn muốn phủ nhận và khước từ con người ích kỷ trong mình.
LÀM HÒA VỚI CÁI BÓNG CỦA BẠN
Đôi khi chúng ta dễ tha thứ cho người khác hơn là cho chính
mình. Cũng vậy, chúng ta dễ làm hòa với người khác hơn là làm hòa với bản thân.
Đó là chủ trương của những người khoái khổ. Tác giả James E. Sullivan trong tác
phẩm Hành trình tự do, đã gợi lên hai hình thức trừng
phạt bản thân. Điều này cho thấy chúng ta không dễ đối diện và làm hòa với cái
bóng của mình. Để thực hiện công trình nhiêu khê này, chúng ta cần trải qua 3
bước với tất cả sự can đảm và kiên nhẫn siêu nhiên.
Chấp nhận hiện hữu
Như chúng ta đã biết, một khi cái mặt nạ được chúng ta đeo vào
mỗi ngày để biểu diễn trước mặt mọi người trên sân khấu cuộc đời, thì việc
khước từ và phủ nhận cái bóng của mình là chuyện dễ hiểu. Thật vậy, sống trong
một cộng đoàn dòng tu được bấy nhiêu truyền thống tốt lành thánh thiện kết tinh
nên, chắc hẳn, những người bước vào đây phải có một bề dày nhân đức nào đó. Thế
nhưng, những thói bố đời vẫn còn đó, vô hình trung, các tu sĩ không tránh được
những lối sống hai mặt mà Đức Phanxicô đã đề cập trong 15
Căn bệnh của Giáo Triều. Cái
mặt nạ nơi mình càng tinh tế thì con người càng tìm mọi cách che giấu cái bóng
của mình cách tinh vi hơn; đến một lúc nào đó, vì ngủ mê trong những ảo tưởng
về mình, họ quên rằng bản thân mang một cái bóng.
Vì thế, để có thể bước vào tiến trình làm hòa với cái bóng, điều
kiện trước hết và trên hết là chấp nhận sự hiện hữu của nó như thành phần của
đời sống cá nhân. Điều này đòi buộc mỗi cá nhân phải thực hiện một cuộc trở về
với lòng mình, sống chiều kích nội tâm cách triệt để và với ơn Chúa, chúng ta
thấy đâu là những cản trở khiến chúng ta ì ạch trên hành trình tâm linh. Chính
cái bóng là đối thủ số một đã tác động và ảnh hưởng tiêu cực trên lý tưởng hoàn
thiện của mỗi tu sĩ.
Gọi tên và chỉ điểm
Chấp nhận cái bóng trong đời sống đã là một bước tiến, thì việc
gọi tên và chỉ điểm là việc dễ dàng với thủ thuật đã gợi ý trên đây. Nếu xét
cái bóng với tương quan cái mặt nạ, chúng ta chỉ cần nhận ra những gì chúng ta
còn ảo tưởng về mình hay những chủ trương thái quá trong đời sống. Chẳng hạn,
khi muốn phô diễn trước mặt cộng đoàn tu trì hình ảnh về một người nhiệt tình
và quảng đại thì cái bóng ấy được chúng ta che giấu với hai tên gọi: lười biếng
và ích kỷ (đối lại với nhiệt tìn hvà quảng đại). Thật vậy, cái bóng này sẽ bị
chúng ta ém gọn trong ngục tối dưới mọi hình thức. Hoặc nếu xét cái bóng do
việc phóng chiếu, chúng ta sẽ gọi tên và chỉ điểm chính những gì chúng ta gắn
cho người khác. Cái bóng trong máy vi tính của chúng ta có thể không thấy rõ
nhưng một khi phóng chiếu lên người khác với tầm mức rộng và sâu, sẽ giúp chúng
ta dễ nhận diện nó để khả dĩ đặt tên và chỉ điểm.
Làm hòa
Đây là bước cuối cùng để giúp cá nhân toàn nhập vào đời sống
cách toàn diện cả bóng lẫn hình, cả tối lẫn sáng, cả khuyết lẫn ưu nơi đời sống
cá nhân trong một cộng đoàn tu trì. Để được thế, mỗi người cần làm một bản phác
thảo cả thế mạnh và thế yếu từ cái bóng của bản thân. Chẳng hạn, việc chúng ta
che giấu khuynh hướng ích kỷ của mình có lợi gì cho cá nhân và cộng đoàn, đồng
thời, nó có hại gì cho cá nhân và cộng đoàn ? Chính khi đưa ra một kết quả cụ
thể nào đó, chúng ta lại đối chiếu với những đòi buộc của cộng đoàn mình đang
sống. Ví dụ, cộng đoàn này nêu bật tinh thần: mọi sự làm của chung. Chúng ta
lại lấy dài nuôi ngắn, lấy chung làm riêng, đó là một trở ngại cho đương sự khi
muốn thực sự dấn thân trong cộng đoàn ấy. Sau khi đã đặt mọi sự lên bàn cân,
chúng ta đã biết mình cần làm gì để làm hòa với cái bóng trong đời sống ý thức
của bản thân. Một lưu ý ở đây, bước tiến triển nào trong hành trình tâm linh
phải được thực hiện cách tiệm tiến để tránh tình trạng “hội nhập nhất thời” khi
chủ thể chưa đủ xác tín vào vấn đề liên quan và cách áp dụng trong thực tiễn.
Hơn nữa, chúng ta cần ghi nhận những lý tưởng trong đời tu phải được mỗi tu sĩ
tiếp cận, học hỏi và nhập thể vào đời sống cách khôn ngoan và thuận theo ân
sủng Chúa. Có thế, chúng ta sẽ giảm bớt những mặt nạ và làm dịu những cái bóng
trong đời tu hầu tạo thế quân bình trong đời sống thể lý, tâm lý và tâm linh.
EYMARD An Mai Đỗ, O.Cist.
[i] C.Jung, Collected works, tr.389.
Trích lại Wikie Au và Norren Cannon, Những thôi thúc trong tim, chuyển ngữ Nguyễn Ngọc Kính,
tr.57.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét