THỜI ĐẠI THUẾ QUAN

 

Thời đại thuế quan

Vũ Văn An  20/Apr/2025

 

Thời đại thuế quan
Trump đang mở ra một kỷ nguyên mới đầy biến động cho nền kinh tế hoàn cầu.

 

Eswar Prasad (*) trên tạp chí Foreign Affairs, ngày 3 tháng 4 năm 2025, cho rằng: Thời đại thương mại quốc tế ngày càng tự do và mở rộng, được xây dựng trên một hệ thống dựa trên luật lệ mà Hoa Kỳ đã góp phần tạo ra, đã kết thúc đột ngột. Vào ngày 2 tháng 4, trong một sự kiện sân khấu tại Nhà Trắng, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã đưa ra một loạt mức thuế quan lớn sẽ ảnh hưởng đến hầu hết mọi quốc gia nước ngoài. Theo một nghĩa nào đó, thông báo của ông không phải là điều bất ngờ: ngay từ khi nhậm chức, các doanh nghiệp và nhà phân tích tài chính đã biết rằng Trump sẽ tăng rào cản thương mại. Nhưng quy mô và phạm vi của mức thuế quan đã xác nhận nỗi sợ hãi tồi tệ nhất của họ. Chỉ bằng một đòn, Washington đã hạn chế nghiêm ngặt thương mại quốc tế.

Để biện minh cho kỷ nguyên thuế quan mới này, Trump đã lập luận rằng Hoa Kỳ là nạn nhân của các hoạt động thương mại không công bằng. Giống như nhiều ý tưởng của Trump, có nhiều hơn một hạt nhân sự thật trong các tuyên bố của ông. Ví dụ, Trung Quốc đã lợi dụng các quy tắc của Tổ chức Thương mại Thế giới để tiếp cận thị trường của các quốc gia khác cho hàng xuất khẩu của mình trong khi hạn chế quyền tiếp cận thị trường của chính mình. Bắc Kinh cũng đã sử dụng các khoản trợ cấp rộng rãi và các biện pháp khác để thúc đẩy khả năng cạnh tranh toàn cầu của các công ty Trung Quốc, bao gồm cả việc buộc các công ty nước ngoài phải chuyển giao công nghệ.

Nhưng thay vì sửa đổi các quy tắc mà một số đối tác thương mại của Hoa Kỳ đã lợi dụng, Trump đã chọn cách phá hủy toàn bộ hệ thống. Ông đã dùng rìu để giao dịch với hầu hết mọi đối tác thương mại lớn của Hoa Kỳ, không chừa một đồng minh hay đối thủ nào. Trung Quốc hiện phải đối mặt với mức thuế quan cao, đúng vậy, nhưng Nhật Bản, Hàn Quốc và Đài Loan cũng vậy. Các mối quan hệ kinh tế lâu đời, cùng có lợi và các liên minh địa chính trị không có nhiều ý nghĩa.

Nhiều người hy vọng rằng thuế quan của Trump sẽ chỉ là phù du—rằng, khi đối mặt với tình trạng cổ phiếu giảm mạnh và giá cả tăng cao, Washington sẽ dỡ bỏ các hạn chế. Có khả năng Nhà Trắng sẽ hạ một số mức thuế, đặc biệt là khi các quốc gia vận động hành lang để được miễn trừ. Nhưng thực tế là thời đại của thương mại tự do khó có thể quay trở lại. Thay vào đó, bất cứ sự mặc cả nào giữa Trump và các nước khác sẽ định hình một hệ thống kinh tế mới nổi được xác định bởi chủ nghĩa bảo hộ, căng thẳng và giao dịch. Kết quả sẽ không phải là nhiều việc làm hơn, như Trump đã cam kết. Nó sẽ là sự hỗn loạn cho tất cả mọi người và trong nhiều năm tới.

TOÁN HỌC TỆ HẠI

Theo Trump, Hoa Kỳ cần áp dụng thuế quan lớn để khắc phục tình trạng mất cân bằng thương mại. Quan niệm này hầu như không hợp luận lý. Đúng là Hoa Kỳ đang thâm hụt thương mại với hầu hết các quốc gia, nhưng không có gì sai với thực tế đó. Thay vào đó, điều đó chỉ có nghĩa là các quốc gia khác có hiệu quả trong việc sản xuất hàng hóa mà người tiêu dùng Hoa Kỳ mong muốn, vì vậy người Mỹ mua nhiều hàng hóa từ họ hơn là ngược lại. Tuy nhiên, Trump tin rằng bất cứ quốc gia nào có thặng dư thương mại song phương với Hoa Kỳ, theo định nghĩa, đều là gian lận và cần có thuế quan qua lại để cân bằng mọi thứ.

Để quyết định áp dụng mức thuế nào, Trump đã tính toán tất cả các cách mà các quốc gia gian lận—bao gồm thông qua thuế quan, rào cản phi thuế quan và thao túng tiền tệ—để ước tính tổng “thuế quan” mà mỗi quốc gia áp dụng cho Hoa Kỳ. Trên thực tế, điều này có nghĩa là chia thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ với một quốc gia cho số lượng hàng hóa mà quốc gia đó xuất khẩu sang Hoa Kỳ. (Những phép tính này loại trừ một cách thuận tiện thương mại dịch vụ—như du lịch, giáo dục và dịch vụ kinh doanh—mà Hoa Kỳ có thặng dư với hầu hết các đối tác thương mại của mình). Sau đó, Trump hào phóng giảm giá cho mỗi quốc gia 50 phần trăm, áp dụng thuế quan qua lại đối với hàng hóa nhập khẩu tương đương với một nửa biện pháp đó.

Để xem cách thức hoạt động này trên thực tế, hãy xem xét Trung Quốc. Vào năm 2024, Hoa Kỳ có thâm hụt thương mại 295.4 tỷ đô la với quốc gia này và nhập khẩu 438.9 tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc. Trump tính toán rằng Trung Quốc có mức thuế quan thực tế là 67 phần trăm đối với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ—hay 295.4 tỷ đô la chia cho 438.9 tỷ đô la. Do đó, Trump đặt mức thuế quan qua lại đối với hàng nhập khẩu của Hoa Kỳ từ Trung Quốc là 34 phần trăm (một nửa của 67 phần trăm). Con số này có vẻ cao hơn mức thuế quan 20 phần trăm đã áp dụng, tương đương với mức thuế quan tổng cộng là 54 phần trăm đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, nhưng ai đếm chứ?

Hoa Kỳ và Hàn Quốc có một hiệp định thương mại tự do, nhưng Hàn Quốc có thặng dư thương mại với Hoa Kỳ. Do đó, theo luận lý học của Trump, họ phải gian lận. Theo tính toán của Nhà Trắng, Hàn Quốc áp dụng mức thuế quan khoảng 50 phần trăm đối với hàng xuất khẩu của Hoa Kỳ. Do đó, Trump đã áp mức thuế quan 26 phần trăm đối với hàng nhập khẩu từ Hàn Quốc.

Trump đã sở hữu toàn bộ hệ thống thương mại.

Còn những quốc gia mà Hoa Kỳ có thặng dư thương mại thì sao? Hoa Kỳ xuất khẩu nhiều hàng hóa sang Úc và Vương quốc Anh hơn là nhập khẩu từ những quốc gia này. Chắc chắn, điều này cho thấy Hoa Kỳ là kẻ gian lận trong hai mối quan hệ này. Nhưng theo quan điểm của Nhà Trắng, chỉ có các quốc gia khác gian lận. Trên thực tế, hai quốc gia này vẫn bị đánh thuế mười phần trăm. Người ta có thể hỏi, tại sao lại áp dụng bất cứ mức thuế nào trong những trường hợp như vậy? Câu trả lời có vẻ là, Tại sao không?

Bản thân thuế quan sẽ không xóa bỏ thâm hụt thương mại chung của Hoa Kỳ—trừ khi quốc gia này hoàn toàn tách biệt mình khỏi thương mại quốc tế. Đó là vì thâm hụt thương mại thực chất là khoảng cách giữa tiết kiệm trong nước và đầu tư. Hoa Kỳ vẫn là một nơi tốt để đầu tư, nhưng tỷ lệ tiết kiệm tư nhân của nước này thấp và chính phủ đang thâm hụt ngân sách rất lớn. Nếu Trump thực sự muốn cân bằng tài khoản thương mại, ông ấy sẽ tốt hơn nếu theo đuổi các biện pháp thúc đẩy tiết kiệm quốc gia. Và ngay cả khi Hoa Kỳ không có thâm hụt thương mại chung, thì có lẽ họ vẫn sẽ thâm hụt thương mại với một số quốc gia và thặng dư với các quốc gia khác. Sự mất cân bằng thương mại song phương chỉ là bản chất của thương mại quốc tế.

Trump cũng coi thuế quan là một công cụ để phục hồi ngành sản xuất của Hoa Kỳ. Nhưng lợi ích đó chỉ mang tính đầu cơ, sẽ xảy ra trong tương lai xa và bị lu mờ bởi những chi phí rõ ràng. Thuế quan của Trump bao gồm một loạt các sản phẩm và đối tác thương mại rộng lớn đến mức chúng chắc chắn sẽ có tác động tiêu cực đến nền kinh tế Hoa Kỳ - với chi phí gián đoạn do người tiêu dùng và doanh nghiệp Hoa Kỳ gánh chịu trong hầu hết mọi lĩnh vực.

Các ngành công nghiệp có chuỗi cung ứng phức tạp xuyên suốt nhiều quốc gia, chẳng hạn như sản xuất ô tô, sẽ phải đối mặt với hậu quả nghiêm trọng nhất. Nhưng bất cứ doanh nghiệp nào được hưởng lợi từ chuỗi cung ứng hiệu quả và tiết kiệm chi phí (tức là hầu hết các chuỗi cung ứng) hiện sẽ phải cắt giảm để giảm thiểu rủi ro về chính sách thương mại và địa chính trị. Điều này chắc chắn sẽ đẩy giá lên cao đối với người tiêu dùng, vì các doanh nghiệp ưu tiên khả năng phục hồi hơn là hiệu quả. Ngay cả các sản phẩm nông nghiệp, máy móc và thiết bị, và hàng hóa công nghệ cao mà Hoa Kỳ xuất khẩu cũng sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực do các mức thuế trả đũa do các đối tác thương mại của Washington áp đặt.

ĐIỂM KHÔNG THỂ QUAY LẠI

Phần còn lại của thế giới vẫn đang phản ứng với thông báo của Trump. Nhưng các quốc gia có thể sẽ phản ứng bằng sự kết hợp giữa trả đũa, xoa dịu và đa dạng hóa. Mỗi cách tiếp cận này đều có những thách thức.

Trước tiên, hãy xem xét việc trả đũa Hoa Kỳ. Nhiều quốc gia đã hứa sẽ áp dụng thuế quan đối với hàng hóa do Mỹ sản xuất để đáp trả những hành động khiêu khích của Trump. Công dân của họ cũng tức giận. Người tiêu dùng Canada đang tẩy chay các sản phẩm của Hoa Kỳ và khách du lịch từ các quốc gia khác trên thế giới có thể sẽ tránh xa Hoa Kỳ. Nhưng việc trả đũa cũng có chi phí riêng vì nó làm tăng sự bất ổn về thương mại hoàn cầu, gây tổn hại đến đầu tư kinh doanh.

Việc xoa dịu đi kèm với ít rủi ro hơn và chắc chắn là vì lợi ích của mỗi quốc gia bị áp thuế khi đàm phán với Trump. Thương mại song phương không thể cân bằng trong một sớm một chiều, nhưng các quốc gia có thể hứa sẽ mua nhiều hàng hóa hơn từ Hoa Kỳ và giảm rào cản đối với những mặt hàng nhập khẩu đó. Trump biện minh cho các đợt áp thuế trước đó trên cơ sở an ninh quốc gia rộng hơn, sử dụng chúng như một công cụ để buộc các quốc gia hạn chế nhập cư bất hợp pháp và dòng ma túy bất hợp pháp chảy vào; các đối tác thương mại của Hoa Kỳ có thể đề nghị thực hiện các biện pháp táo bạo để ngăn chặn những tai họa đó đến được bờ biển Hoa Kỳ. Rốt cuộc, Trump thích một thỏa thuận, vì vậy mỗi quốc gia sẽ phải tìm cách để cho phép ông tuyên bố chiến thắng (và ông sẽ làm như vậy trong mọi trường hợp). Tuy nhiên, ngay cả khi các quốc gia khác hứa sẽ mua nhiều hàng hóa của Hoa Kỳ hơn, thì thặng dư thương mại của họ với Hoa Kỳ cũng không có khả năng giảm nhanh đủ để làm hài lòng tổng thống, khiến họ phải chịu thêm các biện pháp trừng phạt. Và nếu nền kinh tế Hoa Kỳ bắt đầu chững lại vì thuế quan, Trump chắc chắn sẽ đổ thêm lỗi cho phần còn lại của thế giới.

Hoa Kỳ đang dẫn đầu sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ.

Các quốc gia khác, đặc biệt là những quốc gia đã có mối quan hệ thương mại chặt chẽ, có lẽ có thể bỏ qua Hoa Kỳ hoàn toàn. Ví dụ, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc có thể cố gắng cùng nhau bảo vệ mình khỏi tác động của thuế quan Hoa Kỳ bằng cách tăng cường các mối liên kết thương mại song phương. Nhưng mỗi quốc gia này đều phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu để thúc đẩy nền kinh tế của họ và đang bị ảnh hưởng bởi nhu cầu trong nước yếu. Đặc biệt, công suất dư thừa khổng lồ và nhu cầu nhập khẩu yếu của Trung Quốc đe dọa hai nền kinh tế còn lại. Do đó, các quốc gia này có thể sẽ cảnh giác với việc mở cửa hoàn toàn thị trường của mình cho hàng xuất khẩu của nhau. Về phần mình, người châu Âu đã ra tín hiệu rằng họ sẵn sàng hợp tác với các quốc gia khác về thương mại. Nhưng họ không muốn trở thành bãi rác cho hàng xuất khẩu của các quốc gia khác.

Tuy nhiên, đối mặt với việc hạn chế tiếp cận thị trường Hoa Kỳ và nhu cầu tiêu dùng yếu hơn của Hoa Kỳ, phần còn lại của thế giới sẽ tìm cách đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, các thỏa thuận thương mại loại trừ Hoa Kỳ và các cách tiếp cận khác để bảo vệ mình trước một cuộc chiến thương mại hoàn cầu đang rình rập. Nhưng thực tế là họ chỉ có thể làm được như vậy. Trên thực tế, ngay cả khi Hoa Kỳ rút lui khỏi các mức thuế quan lớn, rộng rãi mà Trump đã công bố, thì niềm tin của doanh nghiệp và nhà đầu tư vẫn bị tổn hại. Washington đã phủ bóng đen lên nhu cầu đầu tư và tiêu dùng của doanh nghiệp, điều này có thể đẩy nền kinh tế Hoa Kỳ đang suy yếu vào suy thoái—và kéo nền kinh tế còn lại của thế giới đi xuống theo.

Hoa Kỳ đã từ bỏ vai trò là thành trì của thương mại tự do và thay vào đó đang dẫn đầu sự trỗi dậy của chủ nghĩa bảo hộ sẽ gây tổn hại đến người tiêu dùng và doanh nghiệp trên toàn thế giới. Những mức thuế quan này, nếu vẫn được áp dụng, sẽ định hình di sản của Trump không phải là một doanh nhân thông minh mà là một trở ngại phá hoại và bướng bỉnh đối với tiến trình kinh tế.
_________________________________________________________________________________________________
(*) ESWAR PRASAD là Giáo sư tại Trường Dyson thuộc Đại học Cornell và là Nghiên cứu viên cao cấp tại Viện Brookings.

 

http://vietcatholic.net/News/Html/295345.htm