MỘT NGƯỜI TỬ VÌ ĐẠO LÀ GÌ? VÀ CHARLIE KIRK CÓ PHẢI LÀ MỘT NGƯỜI TỬ VÌ ĐẠO KHÔNG?

 Một người tử vì đạo là gì? Và Charlie Kirk có phải là một người tử vì đạo không?

Vũ Văn An  25/Sep/2025

 

Hoa, những dòng chữ viết tay và các kỷ vật khác nằm tại một đài tưởng niệm tạm thời bên ngoài trụ sở Turning Point USA ở Phoenix, Arizona, vào ngày 13 tháng 9. (ảnh: melissamn / Shutterstock)

 

Linh mục Raymond J. de Souza, trên tạp chí National Catholic Register, ngày 24 tháng 9 năm 2025, có bài viết nhân dịp Charlie Kirk được tôn vinh:

Tại lễ tưởng niệm lớn dành cho Charlie Kirk, ông đã được tuyên bố là một người tử vì đạo nhiều lần. Đáng chú ý, Phó Tổng thống JD Vance đã gọi Kirk là "người tử vì đạo vì đức tin Ki-tô giáo", trong khi Tổng thống Donald Trump gọi ông là "người tử vì đạo vì tự do của nước Mỹ".

Chỉ một tuần sau khi Đức Giáo Hoàng Leo XIV chủ trì một buổi lễ đại kết tưởng niệm các vị tử đạo thế kỷ 21 tại Rome, việc Kirk được coi là một vị tử đạo phản ảnh những tranh luận của Công Giáo trong thế kỷ 20 về thế nào là tử đạo, khi phạm trù truyền thống được mở rộng và số lượng các vị tử đạo tăng lên đáng kể.

Định nghĩa kinh điển về một vị tử đạo là người bị giết một cách dã man vì lòng căm thù đức tin (odium fidei) và sẵn sàng chấp nhận cái chết đó thay vì sự phản bội. Do đó, tử đạo bao gồm cả ý định của kẻ giết người, cũng như thái độ của người bị giết. Ví dụ, các tổng thống Mỹ bị ám sát không được coi là tử đạo vì tôn giáo, vì lòng căm thù đức tin không phải là động lực thúc đẩy những kẻ giết người.

Một yếu tố quan trọng khi xem xét trường hợp của Kirk sẽ là động cơ của kẻ giết người. Mặc dù cho đến nay đã có một số báo cáo về điều đó, nhưng vẫn chưa hoàn toàn chắc chắn. Mặc dù đức tin Kitô giáo của Kirk rất quan trọng đối với ông, và ông đã nói về điều đó một cách công khai, nhưng đó có thể không phải là lý do ông bị giết. Có thể vừa là một vị tử đạo chính trị vừa là một Kitô hữu sùng đạo mà không nhất thiết phải là một “vị tử đạo vì đức tin Kitô giáo”.

Thế kỷ 20 chứng kiến nhiều trường hợp tử đạo không phải vì đức tin của họ, mà vì những gì họ đã làm, vốn là thành quả của đức tin. Thế kỷ này mở đầu với một trong những người nổi bật nhất, Thánh Maria Goretti. Bà bị giết bởi một người Công Giáo đồng đạo, người này hoàn toàn không có động cơ chống đối tôn giáo. Khi Maria trẻ tuổi chống cự lại những lời gạ gẫm tình dục của hắn, hắn đã đâm bà trong cơn thịnh nộ.

Bà được phong thánh tử đạo vào năm 1950, không phải vì bảo vệ đức tin Công Giáo, mà vì bà bị giết vì sự trung thành anh dũng của bà với giáo lý Kitô giáo về đức khiết tịnh. Do đó, phạm trù tử đạo trên thực tế đã được mở rộng để bao gồm cả những người từ chối điều gì đó trái ngược với đức tin, ngay cả khi bản thân đức tin không bị tấn công.

Thế chiến thứ hai đã mang đến những vị tử đạo đã đưa ra một lựa chọn tích cực, bắt nguồn từ đức tin của họ, và liều mình chịu chết. Thánh Maximilian Kolbe là người nổi tiếng nhất trong số họ, vì ngài đã tình nguyện thay thế một người đàn ông khác bị kết án vào hầm chết đói ở Auschwitz.

Trong cùng cuộc chiến, chín thành viên của gia đình Ulma đã bị giết vì che chở cho người Do Thái, một sự liều lĩnh anh hùng mà họ đã chấp nhận vì vâng theo sự hiểu biết của mình về dụ ngôn Người Samaritanô nhân hậu. Cả Cha Kolbe và các Ulma đều sống bác ái anh hùng trước những hậu quả chết người.

Trường hợp của Cha Kolbe đã gây ra nhiều tranh cãi. Ngài được Đức Giáo Hoàng Phaolô VI phong chân phước vào năm 1971, nhưng không phải là một vị tử đạo, mặc dù Đức Thánh Cha đã vui lòng gọi ngài, một cách không chính thức, là một "vị tử đạo vì lòng bác ái".

Khi đến thời điểm phong thánh cho Cha Kolbe vào năm 1982, Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã chỉ định một ủy ban đặc biệt để xem xét trường hợp này. Ủy ban kết luận rằng vị tu sĩ Phanxicô Viện Tu, dù đáng ngưỡng mộ, nhưng không phải là một vị tử đạo. Đức Gioan Phaolô II đã bác bỏ ủy ban, tuyên bố tại lễ phong thánh rằng từ nay trở đi, Kolbe sẽ "được tôn kính như một vị Tử Đạo!"

Gia đình Ulma đã được phong chân phước là các vị tử đạo vào năm 2021. Gần 40 năm sau khi Thánh Maximilian được phong thánh, không có tranh cãi nào về việc xem họ như vậy.

Vì vậy, một hạng mục mới "cũng như" các vị tử đạo đã được khai sinh.

Những kẻ ám sát Thánh Óscar Romero có lẽ đã được rửa tội và không hề có lòng căm thù đặc biệt nào đối với đức tin Công Giáo. Họ nhìn thấy ở vị tổng giám mục này một người bênh vực công lý mạnh mẽ, một tiếng nói phản đối các đội tử thần của họ. Ngài là một trở ngại cho sự cai trị bạo lực của họ, "cũng như" là hậu quả của bổn phận mục tử Kitô giáo của ngài.

Mười ngày trước, tại lễ tưởng niệm các vị tử đạo và chứng nhân đức tin của thế kỷ 21, Đức Giáo Hoàng Leo đã nói về “lòng can đảm truyền giáo” của Sơ Dorothy Stang, một nữ tu người Mỹ thuộc dòng Đức Bà Namur, người đã dành ba thập niên ở Amazon, bảo vệ phúc lợi của người nghèo không có đất đai, phản đối những người chăn nuôi muốn biến rừng nhiệt đới thành đồng cỏ chăn thả gia súc. Sơ đã bị sát hại bởi tay sai của những người chăn nuôi đó – có lẽ là những người Công Giáo khác – những người không hề tranh luận về giáo lý. Sơ Dorothy chưa được chính thức tuyên bố là một vị tử đạo, nhưng trường hợp của sơ cũng nằm trong số những trường hợp bị giết bởi bạo lực riêng tư của Mafia. Một trong số đó là Thẩm phán người Ý Rosario Livatino, đã được phong chân phước tử đạo vào năm 2021, nạn nhân của một sát thủ Mafia.

Đức Giáo Hoàng Leo nói: “Họ là những người đàn ông và phụ nữ, tu sĩ, giáo dân và linh mục, những người đã trả giá bằng mạng sống của mình cho lòng trung thành với Tin Mừng, cho sự dấn thân của họ cho công lý, cho cuộc chiến đấu cho tự do tôn giáo ở nơi mà nó vẫn đang bị vi phạm, và cho sự đoàn kết của họ với những người thiệt thòi nhất”. Họ được tôn vinh là những người nam và nữ thánh thiện, và “cũng là” những người ủng hộ công lý, những người bảo vệ tự do tôn giáo, những tấm gương về các công việc bác ái thể xác”.

Tất cả những điều đó giúp làm sáng tỏ các vấn đề trong trường hợp của Charlie Kirk. Ông đã chết một cách bi thảm, bị sát hại khi đang thực hiện công việc công cộng của mình, trước sự chứng kiến của công chúng. Vậy ông có thể được coi là tử đạo vì điều gì?

Phân loại dễ lập luận nhất là ông là một tử đạo chính trị cho chương trình nghị sự của Trump, một tử đạo cho MAGA. Tại sự kiện mà ông bị sát hại, ông đang phân phát mũ Trump; trong studio của mình, ông có hai bức chân dung của tổng thống; Ông là một người ủng hộ Trump không ngừng nghỉ, hiếm khi, nếu không muốn nói là không bao giờ, chùn bước trước những tuyên bố vô lý của tổng thống. Nếu kẻ giết người bị thúc đẩy bởi thái độ chống Trump, rõ ràng Kirk sẽ là mục tiêu.

Tượng đài tưởng niệm ở Phoenix có hai chủ đề chính: một là chính trị, được thúc đẩy bởi đoàn dài các quan chức chính quyền, và chủ đề còn lại là Kitô giáo, được trình bày bởi góa phụ của ông, một người Công Giáo, và các nhà lãnh đạo tôn giáo. Vance chỉ ra rằng "toàn bộ chính quyền của chúng ta" đều có mặt, và những người phát biểu chính chủ yếu là các quan chức của Trump, bao gồm một số bộ trưởng nội các, giống như một đại hội đảng.

Khoảnh khắc xúc động nhất của buổi tưởng niệm là cảnh góa phụ của Kirk, Erika, cầu xin sự tha thứ cho kẻ ám sát chồng mình, đặc biệt là vì Chúa Giêsu đã cầu xin sự tha thứ cho những kẻ đóng đinh ông. Đó là một khoảnh khắc chứng kiến Kitô giáo sâu sắc, một khoảnh khắc xúc động mạnh mẽ và sức mạnh truyền giáo.

Bà Kirk nói: "Câu trả lời cho sự thù hận không phải là thù hận".

Phân biệt rõ ràng giữa Tin Mừng và tinh thần MAGA của mình, Trump đã đưa ra một lời phản bác với người góa phụ tại lễ tưởng niệm chồng bà, nói rằng, không giống như gia đình Kirk, ông thực sự ghét những người chống đối mình. Vì vậy, dường như, mặc dù có thể là một vị tử đạo vì MAGA, nhưng nếu Kirk là một vị tử đạo, thì điều đó sẽ làm suy yếu tuyên bố được coi là "cũng là" một vị tử đạo vì đức tin Ki-tô giáo.

Trump cũng tự coi Kirk là một "vị tử đạo vì tự do của nước Mỹ", một tuyên bố mạnh mẽ hơn. Kiểu tử đạo công dân đó nhấn mạnh cam kết của Kirk đối với các nguyên tắc nền tảng của nền dân chủ tự do, cụ thể là tự do ngôn luận và trao đổi cởi mở, cũng như một quan điểm nhất định về đổi mới công dân.

Kirk hoàn toàn có thể được coi là một vị tử đạo vì một số nguyên tắc lập quốc của nước Mỹ. Theo cách này, có một sự tương đồng nhất định với Mục sư Martin Luther King Jr., người bị ám sát vì bảo vệ một nguyên tắc thường bị vi phạm trong thời kỳ lập quốc, đó là bình đẳng chủng tộc.

Một lý do khác, hẹp hơn, cho sự tử đạo có thể là sự phản đối mạnh mẽ của Kirk đối với cái mà Đức cố Giáo hoàng Phanxicô gọi là "ý thức hệ phái tính". Các báo cáo ban đầu cho rằng kẻ ám sát, Tyler Robinson, đã có mối quan hệ lãng mạn với một người chuyển giới. Nếu đó là lý do chính khiến hắn giết Kirk, thì đó sẽ là trường hợp tử đạo điển hình cho một vấn đề cụ thể, kẻ giết người bị thúc đẩy bởi một lập trường cụ thể và nổi bật của người mà hắn giết.

Vấn đề phức tạp hơn là đức tin của Kirk đã ảnh hưởng đến việc vận động công khai của ông như thế nào. Liệu ông có giống như King, người có phong trào dân quyền rõ ràng mang tính tôn giáo? Bản thân việc so sánh với King rất khó khăn, vì Kirk đã bày tỏ sự nghi ngờ của mình về phong trào dân quyền.

Trong những ngày sau vụ ám sát, đức tin Ki-tô giáo của Kirk đã trở thành một phần nổi bật hơn trong cách tác phẩm của ông được trình bày và hiểu. Do đó, ý tưởng, được Vance ngầm đề xuất, rằng ông bị giết vì đức tin Ki-tô giáo của mình. Đó là một lập luận nhiều giai đoạn cho rằng Kirk đã trình bày một tầm nhìn chính trị bắt nguồn từ đức tin Ki-tô giáo, và do đó sự phản đối chết người đối với tầm nhìn đó là phản Ki-tô giáo, và do đó là tử đạo.

Để duy trì chuỗi tuyên bố đó đòi hỏi phải nghiên cứu thêm về sự cân bằng tương đối trong công trình của Kirk, và xem xét một cách chân thành những lời chỉ trích, ngược lại, cho rằng tầm nhìn chính trị của Kirk trái ngược với tin mừng. Do đó, có vẻ như việc Vance mô tả Kirk là một "người tử vì đạo vì đức tin Kitô giáo" ít nhất là còn quá sớm.

Chứng tá Kitô giáo của Kirk có thể truyền cảm hứng ngay cả khi đó không phải là nguyên nhân cái chết của ông, và có thể truyền cảm hứng cho những người theo đạo Kitô khác, ngay cả những người bất đồng, thậm chí kịch liệt, với quan điểm chính trị cụ thể của ông hoặc tinh thần MAGA nói chung.

Trong trường hợp của Giáo Hội Công Giáo, việc xác định các chi tiết cụ thể của một cuộc tử vì đạo tiềm tàng là rất quan trọng, và Giáo hội xem xét chúng rất cẩn thận.

Hãy nhớ lại rằng khi các giám mục Hoa Kỳ đề xuất Thánh Thomas More là một vị tử vì đạo vì tự do lương tâm, Đức Hồng Y Francis George của Chicago đã lên diễn đàn của cuộc họp để phản đối. Trong nhiệm vụ công cộng của mình, Thánh Thomas đã ban hành các luật áp dụng hình phạt dân sự đối với những người bị phát hiện phạm tội dị giáo. Đức Hồng Y George muốn coi More là một vị tử đạo vì chân lý Công Giáo, cụ thể là chân lý về chức vụ Phêrô.

Những ngày tháng căng thẳng ngay sau vụ ám sát Charlie Kirk không thuận lợi cho việc suy gẫm kỹ lưỡng cần thiết để xem xét một trường hợp phức tạp về khả năng tử đạo vì đức tin. Kirk không phải là người Công Giáo, vì vậy sẽ không có sự xem xét chính thức nào của giáo hội về trường hợp của ông từ phía các nhà chức trách Công Giáo.

Tuy nhiên, đối với những Kitô hữu, những người ngay từ đầu đã tôn vinh các vị tử đạo, thì đây là một cuộc thảo luận đáng được xem xét một cách kiên nhẫn.

 

http://vietcatholic.net/News/Html/298144.htm